Troć jeziorowa
Salmo trutta m. lacustris Linnaeus,1758
syn. Salmo lacustris: Weigel, 1806, Trutta lacustris: Szmyt, 1904
Cechy taksonomiczne
Ogólny pokrój ciała troci jeziorowej jest taki, jaki u troci wędrownej i pstrąga potokowego. Największa wysokość ciała u troci jeziorowych w wieku od 2 do 3 lat wynosi od 18,89 do 29,06%, średnio 23,96% długości ciała, najmniejsza wysokość ciała — od 7,46 do 10,04% długości ciała. Długość głowy wynosi od 18,13 do 29,41% długości ciała. Odległość przedoczna wyrażana w procentach długości głowy ma 29,4%. Długość szczęki górnej w stosunku do długości głowy wykazuje wahania w granicach od 39,25 do 61,27%. Szczęka górna jest z reguły nieco dłuższa u samców niż u samic.
Ubarwienie. Troć jeziorowa w okresie życia rzecznego ma ubarwienie podobne do ubarwienia pstrąga potokowego. Boki ciała oliwkowozielone bądź zielonkawe w różnych tonacjach z lekko ciemnym odcieniem lub nawet szarym zabarwieniem. Grzbiet ciemny, w kierunku boków ciała jaśnieje, przyjmując na brzuchu barwę srebrzystą z odcieniem kremowym. Ciało pokryte czarnymi i czerwonymi plamami, zwłaszcza zagęszczonymi w przedniej części ciała. W kierunku tylnej partii ciała i pod linią boczną ilość plam maleje. Obok plam ciemnych występują czerwone plamy często w białych bądź jasnych obwódkach. Czarne i ciemne plamy występują na płetwie grzbietowej, ogonowej i tłuszczowej. Płetwy grzbietowa i tłuszczowa mają barwę ciemnoszarą, ciemnobrązową lub szarą. Końcowe partie płetwy tłuszczowej są czerwono lub pomarańczowo zabarwione. Płetwa ogonowa ma zabarwienie pomarańczowe, które z wiekiem zmienia się w szare lub ciemnoszare. Płetwa odbytowa jest barwy seledynowej z odcieniem pomarańczowym lub szarym. Ze wzrostem ryb szary odcień nasila się. Płetwy piersiowe i brzuszne są barwy pomarańczowej. Płetwy piersiowe, brzuszne i odbytowa na krawędziach mają lekko zaznaczony biały pasek.
Spływające z rzeki do jeziora smolty są srebrne, podobnie jak smolty troci morskiej. W jeziorze nabierają ubarwienia bardziej szarego bądź brunatnego. Barwa brzucha jest srebrzysta, ale w kierunku grzbietu stopniowo ciemnieje, przyjmując na grzbiecie barwę ciemną lub szarobrązową. Grzbiet i boki ciała pokryte są czarnymi i brązowymi plamami kształtu od kulistego, nieregularnego, owalnego do iksowatego. Ten ostatni kształt spotyka się jednak rzadziej. Większe zagęszczenie plam występuje nad linią boczną i w przedniej części ciała. Plamy czarne widoczne są na głowie, płetwach grzbietowej i ogonowej. U osobników mniejszych i młodszych łowionych w jeziorze mogą występować czerwone bądź rdzawe plamy.
Obserwowane są one jeszcze u osobników mających długość do 40 cm. Zabarwienie płetw jest szare bądź ciemnoszare.
W okresie tarła barwy stają się bardziej intensywne, grzbiet jest oliwkowobrunatny, brzuch ciemnoszary, nieraz prawie czarny, płetwy zaś ciemnieją. Plamy w okresie tarła są bardziej intensywne, zwłaszcza u samców.
Cechy przeliczalne. Cechy przeliczalne mieszczą się w granicach wartości podanych dla troci wędrownej.
Zasięg występowania
Troć jeziorowa występuje w wielu jeziorach w Europie. Między innymi występuje w jeziorach: Ładoga, Onega, Pia (ZSRR), Saimaa, Hatsima (Finlandia), Wetter, Wener (Szwecja), w niektórych jeziorach alpejskich i podalpejskich i Wielkiej Brytanii. W Polsce występuje w 10 jeziorach położonych w dorzeczach górnej Wdy i Brdy. Najliczniejsza populacja troci jeziorowej jest w jeziorze Wdzydze o powierzchni 1500 ha i w sąsiednim małym jeziorze Smolnik o powierzchni 12,3 ha koło Czarnej Wody. Podejmowano próby wsiedlania tej formy do zbiorników zaporowych. Aktualnie można mówić o dokonaniu udanych prób wsiedlania jej do zbiorników zaporowych na Sanie w Solinie i na Czarnej Przemszy w Przeczy-cach (Wajdowicz, 1976). Prowadzona jest aklimatyzacja troci jeziorowej w dopływach Pilicy (Tresta i Radońka); (Jakubowski, Penczak, 1976) oraz w Zbiorniku Otmuchowskim na Nysie Kłodzkiej (Bartel, Zieliński, 1974).
Biologia
Rozród. Troć jeziorowa jesienią wędruje w kierunku dopływów rzek, w których odbywa rozród. W przypadku braku odpowiednich dopływów może wstępować na rozród do odpływów, jak to czyni troć z jeziora Smolnik (Bartel, 1964). Według Berga (1948) troć może również odbywać rozród w jeziorze. Tarło rozpoczyna się w połowie września lub w październiku, gdy temperatura wody spada od 9 do 6 °C i trwa do listopada i grudnia. Przebieg rozrodu jest podobny jak u troci wędrownej i pstrąga. Wielkość gniazda może dochodzić do 3,5 m (Sakowicz, 1961 b). Samica składa zależnie od wielkości, od 2000 do 17 000 ziarn o średnicy od 4,5 do 6 mm. Płodność wynosi od 1000 do 2000 ziarn na 1 kg samicy. W następnym roku część samic przystępuje powtórnie do rozrodu. U troci z jeziora Wdzydze około 21,5% tarlaków odbywało rozród po raz drugi, po raz trzeci – 2,3%, a czterokrotnie 0,3% (Sakowicz, 1961 c). W rozrodzie obok samców o normalnych rozmiarach biorą udział samce młodociane o ubarwieniu narybkowym (parr), które nie spłynęły jeszcze do jeziora.
