Pstrąg potokowy.
Salmo trutta trutta m. fario Linnaeus, 1758;
syn. Salmo Fario: Maier zu Knonow, 1797, Salmo Goedenii: Rathke, 1824, Salmo Ausonii Valenciennes: Heckel et Kner, 1858, Salar spectabilis Valenciennes: Heckel et Kner, 1858, Salmo trutta: Tykel, 1858, Trutta fario: Tobias, 1865, Salmo salar morpha fario: Anonim, 1928
Cechy taksonomiczne
Ciało pstrąga jest krępe, z boków lekko ścieśnione. Płetwa ogonowa u osobników młodocianych wcięta, u starszych prosta. Pstrąg właściwie nie różni się kształtem od młodych troci z okresu ich życia w rzece. Jest to zrozumiałe, jeśli wziąć pod uwagę fakt, że są to formy tego samego gatunku. Proporcje między poszczególnymi częściami ciała mogą ulegać zmianom związanym z warunkami środowiska. Niejednokrotnie były one podstawą do wyróżnienia odmiennych ras. Wałecki (1864) wyróżniał dwie odmienne rasy: pstrąga podgórskiego mniejszego, z krótszą głową i tępym pyskiem oraz pstrąga litewskiego większego z głową bardziej podłużną.
Głowa pstrąga jest dość duża. U osobników od 2 do 4 lat z Białki Tatrzańskiej stanowiła od 23,4 do 28,6%, średnio 27% długości ciała (l.c.), a maksymalna wysokość ciała od 20,9 do 22,7% długości ciała (Solewski, 1965). U osobników starszych długość głowy stanowi około 23% długości całkowitej, a średnica oka od 16 do 18% długości głowy (Scott, Crossman, 1973). Kość górnoszczękowa sięga za tylny brzeg oka. Te proporcje mogą ulegać zmianom związanym z warunkami środowiska, płcią, wiekiem. Z wiekiem szybciej wzrasta wysokość i szerokość głowy oraz długość szczęki górnej niż długość ciała. Wolniej natomiast rosną długość głowy i średnica poziomu oka. Samce mają stosunkowo dłuższą głowę, szczękę górną i odległość przedoczną oraz większą średnicę oka niż samice (Solewski, 1960 a, 1961, 1962, 1965).
Ubarwienie. Jest ono bardzo zmienne, uzależnione od warunków środowiska i koloru podłoża. Ogólny ton barwy brązowawy bądź jasnobrązowy z ciemniejszym grzbietem i jaśniejszym brzuchem, przechodzący nieraz w barwę mlecznożółtą, żółtozłotawą lub seledynowożółtą. Na bokach ciała, głowie, płetwie grzbietowej i tłuszczowej ciemne kropki, a na ogonowej mogą być niewyraźne ciemne plamy. Ciemne kropki występują głównie nad linią boczną, mniej liczne są pod nią i w tylnej części ciała. Obok ciemnych kropek występują kropki czerwone, wokół których czasami widoczne są białe bądź jasne obwódki. Płetwa tłuszczowa z czerwonym lub pomarańczowym zabarwieniem. Płetwy piersiowe i brzuszne u młodych są żółte, seledynowożółte lub mleczno-żółte, u starszych przyciemnione i nieprzezroczyste, czasami żółtawe. U osobników młodych na bokach ciała występuje od 9 do 14 wąskich owalnych plam narybkowych. W okresie rozrodu, jesienią, płetwy mogą być ciemnoszare. Ubarwienie pstrągów potokowych, które wpuszczono do morza bądź same do niego spłynęły, jest srebrne, podobnie jak troci. Ubarwienie i kształt pstrągów są tak podobne do troci, że w praktyce obie te formy są niemal niemożliwe do rozróżnienia.
Cechy przeliczalne. Blaszka i trzon lemiesza uzębione, podobnie jak u troci, z tym że u osobników starszych zęby nie wypadają. Cechy przeliczalne mają większą zmienność niż określone dla troci wędrownej.
Zasięg występowania
Pstrąg potokowy najdalej na północ dociera swym naturalnym zasięgiem do zlewiska Morza Białego sięgając rzek na zachód od Peczory, w której nie występuje. Zachodnia granica jego rozsiedlenia obejmuje Islandię, a na południe sięga do północnej części Algierii i Maroka oraz północnej części Azji Mniejszej. Również swoim zasięgiem obejmuje zlewiska mórz Czarnego i Kaspijskiego. Wschodnia granica sięga Amudarii, Morza Aralskiego i rzeki Ural. W granicach jego rozsiedlenia występuje kilka podgatunków, np. Salmo trutta labrax Pallas, troć czarnomorska, Salmo trutta caspius Kessler, troć kaspijska, Salmo trutta aralensis Berg, troć aralska, Salmo trutta m. lacustris L., troć jeziorowa.
W drugiej połowie XIX w. rozpoczęto próby aklimatyzacji pstrąga potokowego na innych kontynentach. Próba w Indiach (stan Madras, 1863 r.) nie udała się. W 1864 r. z Anglii przewieziono pstrągi do Tasmanii, gdzie się zaaklimatyzowały. Z Tasmanii w latach 1867-1875 przewieziono je do Nowej Zelandii. Pierwsze osobniki przeniesione w 1885 r. do Stanów Zjednoczonych pochodziły z Loch Leven. Początkowo aklimatyzowano pstrągi we wschodniej części Kanady i Stanów Zjednoczonych, później i w zachodniej części. Aklimatyzację pstrąga potokowego w Ameryce Południowej rozpoczęto w 1904 r., w Argentynie, przewożąc ikrę z Anglii. W następnym roku dostarczano z Niemiec ikrę pstrąga do Chile. Naturalizowano pstrągi również w południowej Afryce, w Rodezji i Kenii. Obecnie pstrąg potokowy występuje na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy; (Mac Crimmon, Marshall, 1968, Mac Crimmon, Marshall and Gots, 1970). Jedna z najbardziej udanych aklimatyzacji nastąpiła w Nowej Zelandii. Z wsiedlonych pstrągów rozwinęło się liczne pogłowie pstrągów i troci. W Polsce pstrągi występują na południu kraju w górskich potokach Beskidów, Tatr i Sudetów, w Rudawie i Przemszy, w potokach Jury Krakowsko-Częstochowskiej i na Dolnym Śląsku. Na północy kraju występują w dorzeczach rzek płynących na Pomorzu Zachodnim i Środkowym oraz w wodach Warmii i Mazur, jak również na Pojezierzu Suwalskim. Ponadto występują w niektórych dopływach Warty i w dopływach Tanwi.
Rozsiedlenie pstrągów jest limitowane warunkami termicznymi wód. Występują one np. na równiku w Kenii. Jest to możliwie dzięki niskiej temperaturze wody spływającej z lodowców Kilimandżaro. Również rozsiedlenie pstrągów w Polsce jest uzależnione od temperatury wody w rzekach (Backiel, 1964).
