Peluga.
Coregonus peled Gmelin, 1788;
syn. Salmo peled Gmelin, 1788, Salmo cyprynoides Pallas, 1811, Coregonus peled Smitt, 1886.
Peluga jest nowym, aklimatyzowanym gatunkiem ryb w Polsce. Nazwę tego gatunku wprowadził Bernatowicz. Pierwsza partia zaoczkowanych jaj pelugi (2 miliony) została do Polski sprowadzona w 1966 r. z ośrodka zarybieniowego w Robszy koło Leningradu. Peluga z Robszy, pochodząca z jeziora Endyr leżącego w dorzeczu rzeki Ob, została w latach 1955-1956 zaaklimatyzowana w północno-zachodniej części ZSSR.
Cechy taksonomiczne – W zależności od warunków środowiska stwierdza się dużą zmienność kształtu pelugi. W jeziorach żyźniejszych ciało pelugi jest wyższe i szersze niż siei. Wygięcie linii brzucha jest większe od linii grzbietu. W jeziorach uboższych, mniej zasobnych w zooplankton, ciało jest więcej wydłużone i spłaszczone, lecz mimo tego bardziej krępe niż sielawy. Głowa proporcjonalnie mała. Otwór gębowy końcowy. Oczy przesunięte nieco ku przodowi. Trzon ogonowy od strony płetwy odbytowej silnie zwężający się. Płetwa ogonowa silnie wcięta.
Pomiary ważniejszych cech mierzalnych przeprowadzono na podstawie materiału reprezentowanego tylko przez 10 samic w wieku 2 + , odłowionych w jeziorze Kałwa koło Pasymia. Szczególną uwagę zwracają bardzo wysokie wskaźniki procentowe maksymalnej wysokości ciała, oraz niższe niż u siei wskaźniki minimalnej wysokości ciała.
Ubarwienie. Boczne partie ciała i część brzuszna pelugi są srebrzyste, często z lekkim odcieniem złotawym. Grzbiet i górna część głowy mają zabarwienie szare z drobnymi niebieskimi plamkami. Płetwa grzbietowa szara i zwykle nakrapiana niebieskimi punkcikami. Pozostałe płetwy jasno szare.
Cechy przeliczalne. Danych dotyczących cech przeliczalnych pelugi z terenu Polski brak jest w dostępnej literaturze, wobec czego przeprowadzono przeliczenia poszczególnych elementów u 30 osobników pelugi, złowionej w jeziorze Chojno koło Brodnicy. Peluga pochodziła z importowanych jaj. Cechy te przedstawiają się następująco: D III-IV 9-12, A II-III 12-15, PI 13-15, KI-II 9-12, l.l. 82-94, wyrostków filtracyjnych 46-62, kręgów 60-64. Łuski owalne, duże z wyraźnymi pierścieniami utworzonymi ze sklerytów. Osadzenie łusek w torebkach łuskowych skóry dość silne. Charakterystyczną cechą pelugi jest duża liczba wyrostków pylorycznych.
Zasięg występowania
Rodzimym obszarem występowania pelugi są północne tereny ZSRR od rzeki Mezeń w zlewisku Morza Białego do rzeki Kołyma w zlewisku Oceanu Lodowatego. Najliczniej występuje ona na obszarach wód znajdujących się w środkowych i dolnych partiach zlewni rzek: Obu, Jeniseju i Leny. Peluga poza północno-zachodnimi terenami ZSRR i Polską została również zaaklimatyzowana w jeziorach Finlandii oraz NRD. Obecnie są przeprowadzane próby wprowadzenia jej do niektórych zbiorników zaporowych Czechosłowacji.
Udana aklimatyzacja pelugi w Polsce i opanowanie sztucznego jej rozrodu oraz metod podchowu materiału zarybieniowego w stawach i sadzach jeziorowych, spowodowały bardzo szybkie rozprzestrzenienie się tego nowego gatunku w wielu jeziorach. Obecnie występuje ona w kilkudziesięciu jeziorach znajdujących się na terenie Warmii i Mazur, Suwalszczyzny, Pomorza i Wielkopolski. Liczba jezior zasiedlanych pelugą stale wzrasta i w najbliższych latach będzie ona przypuszczalnie wynosiła kilkaset sztuk. Peluga, ze względu na mniejsze niż sieja i sielawa wymagania termiczno-tlenowe, jest wprowadzana do jezior więcej zeutrofizowanych, typu leszczowego, charakteryzujących się większą zasobnością w zoo-plankton.
Na obszarach rodzimych wyróżniono występowanie trzech odmian pelugi, z których jedna jest rzeczna — f. elongata, a dwie jeziorowe, reprezentowane przez odmianę szybko rosnącą i osiągającą duże wymiary ciała — f. typica oraz odmianę karłowatą o niskim, wydłużonym i silnie pigmentowanym ciele — f. nana. Potomstwo zaaklimatyzowanej pelugi na terenach północno-zachodnich ZSRR, Finlandii, NRD i Polski pochodzi od szybko rosnącej formy jeziorowej f. typica z jeziora Endyr. Najbliżej spokrewniony z pelugą jest bajkalski omul*.
Biologia
Rozród. W macierzystych wodach dalekiej północy peluga osiąga dojrzałość płciową w wieku 3 do 5 lat, podczas gdy przesiedlona do wód Polski dojrzewa już w drugim roku życia po osiągnięciu masy ciała powyżej 250 g. Okres tarła pelugi trwa w Polsce, w zależności od warunków atmosferycznych, od pierwszej dekady listopada do końca grudnia i niekiedy część tarlaków odbywa rozród w czasie, kiedy jeziora pokryte są już lodem. W odróżnieniu od siei i sielawy okres owulacji u pelugi jest bardzo krótki, na co należy zwrócić uwagę przy przetrzymywaniu tarlaków w celu pozyskania jaj. Dojrzałe jaja bardzo lekko wydostają się na zewnątrz jamy brzusznej. Samice podczas sztucznego pozyskiwania jaj są bardzo żywotne i mogą być ponownie przeznaczone do dalszej hodowli i reprodukcji. Masowe dojrzewanie gonad następuje w wodzie o temperaturze 3 °C i niższej. Na temat naturalnego rozrodu pelugi w jeziorach Polski brak jeszcze danych. W rodzimych jeziorach składa ona jaja w miejscach o piaszczystym dnie. Dojrzałe jaja koloru żółtego są drobne. Średnica ich wynosi od 1,2 do 1,5 mm, a po napęcznieniu około 2,0 mm. Płodność względna pelugi w macierzystym jeziorze Endyr wynosi 42,65 jaj w przeliczeniu na 1 g ciała, a w Jeziorze Sobieżskim (płn.-zach. ZSRR) jest ona nieco wyższa i wynosi 45,30 jaj na 1 g masy ciała. Na temat płodności pelugi w wodach Polski brak na razie bliższych danych.
Rozwój. Inkubacja jaj pelugi, podobnie jak siei i sielawy, trwa, w zależności od temperatury wody, od 3 do 4 miesięcy. Wylęg larw pelugi w wylęgarniach następuje zwykle w ostatniej dekadzie marca lub w pierwszej dekadzie kwietnia. Larwy pelugi, podobnie jak sielawy, są drobne. Długość ich po wykluciu wynosi od 6 do 8 mm, a masa od 4 do 6 mg. Resorpcja woreczka żółciowego następuje po 11 dniach.
