Węgorz

Anguilla anguilla (Linnaeus, 1758)

Cechy taksonomiczne – Kształt ciała węgorza jest silnie wydłużony, o przekroju owalnym, spłaszczonym nieco grzbietobrzusznie, a za odbytem bocznie. Głowa jest mała, również nieco grzbietobrzusznie spłaszczona, klinowato zakończona. Na głowie znajdują się małe oczy. Szczęka dolna wysunięta lekko przed górną, a na szczękach i na lemieszu drobne ostre zęby. Przednie otwory nosowe w postaci rurek wystają tuż nad wargą górną, a tylne są położone w pobliżu gałki ocznej. Między otworami nosowymi pod skórą znajduje się woreczek węchowy z ułożonymi w nim płatkami węchowymi. Narządem smaku u węgorza są liczne brodawki rozsiane w jamie ustnej, na wargach oraz często na głowie. Od warg w kierunku grzbietu węgorza i tuż za jego gałkami ocznymi są otwory linii bocznej. Na granicy między głową i tułowiem występują małe szczeliny skrzelowe, tuż przed płetwą piersiową. Ciało ma pokryte grubą skórą obficie obłożoną śluzem oraz luźno występującymi w skórze drobnymi łuskami. Linia boczna przebiega u węgorza wzdłuż całego ciała i jest dobrze widoczna. Jego płetwy grzbietowa, ogonowa i odbytowa okalają całą tylną część ciała. Wśród węgorzy poławianych w wodach śródlądowych rozróżnia się osobniki wąsko- i szerokogłowe. Węgorz szerokogłowy charakteryzuje się większą mięsistością warg i szerokością pyska niż wąskogłowy. Zarówno wielkość oczu, jak i kształt głowy u węgorza zmienia się również w miarę dojrzewania gonad i podejmowania wędrówek rozrodczych z rzek do morza. Węgorz podejmujący wędrówki rozrodcze charakteryzuje się znacznie większymi oczami dochodzącymi do 8 mm średnicy oraz ostrym zakończeniem pyska.

Ubarwienie. Ubarwienie węgorzy zależy od środowiska, w którym bytują oraz od stanu dojrzałości gonad. Górne partie ciała węgorzy są zawsze ciemniejsze, a barwa bywa czarna, brunatna do oliwkowozielonej. Boki i część brzuszna są z reguły jaśniejsze o barwie białej do kremowożółtej. W okresie wędrówki rozrodczej ku morzu grzbiet i płetwy piersiowe węgorzy przybierają barwę intensywniejszą z metalicznym połyskiem, a brzuch staje się srebrzystobiały. W tym okresie, od połyskującej stalowo, szarosrebrzystej barwy, węgorz nazywany jest srebrzystym.

Larwy węgorza są szkliste i bezbarwne. Pigment na ich ciele pokazuje się dopiero po przybyciu do brzegów Europy, w miarę przemieszczania się w górne partie działów wodnych. Pojawia się w pierwszym rzędzie na głowie i w okolicy ogona.

Cechy przeliczalne. Płetwy grzbietowa, ogonowa i odbytowa są połączone ze sobą, tworząc pas okalający 2/3 jego ciała od strony grzbietowej w kierunku ogona oraz 1/3 od strony brzusznej. Płetwy brzuszne nie występują. Wszystkie promienie wspierające płetwy są miękkie. Łuska mała, od 2 do 2,5 mm, cykloidalna, bardzo cienka i luźno położona na całym ciele, zachodzi aż na płetwy i głowę. Zawiązki łusek są widoczne przy długości ryby od 16 do 18 cm (Opuszyński, 1965). Wieczko skrzelowe jest niewidoczne. Kręgosłup składa się z od 111 do 119 kręgów, nie występują żebra oraz skostnienia międzymięśniowe (ości). Węgorz jest gatunkiem monotypowym, nie tworzy podgatunków na terenie swego występowania.

Zasięg występowania

Węgorz europejski Anguilla anguilla rozsiedlony jest w wodach całej Europy, Małej Azji oraz północnego wybrzeża Afryki. Występuje od 30 do 700 szerokości północnej i od 20 ° zachodniej do 40° wschodniej długości geograficznej. Larwy węgorza europejskiego są spotykane na Oceanie Atlantyckim, począwszy od tarlisk położonych między 22 a 30° szerokości północnej i między 48 a 65° zachodniej długości geograficznej, skąd roznoszone są biernie prądami wody do wybrzeży Europy i Afryki.

Anguilliformes spotykane były już w okresie górnej kredy, miały wtedy jeszcze płetwę brzuszną i zaledwie 110 kręgów. Rodzaj Anguilla pojawia się w eocenie wraz z rodzajem Conger (węgorz morski). Trzeci rodzaj, Muraena, wystąpił w miocenie. Conger i Muraena odznaczają się większą liczbą kręgów (ponad 150). Muraena dodatkowo charakteryzuje się nie tylko brakiem płetw brzusznych, ale i piersiowych. Przedstawiciele rodzaju Anguilla żyją w oceanach Atlantyckim, Indyjskim i Pacyfiku oraz w połączonych z nimi zbiornikach wodnych leżących w Ameryce Północnej, Europie, Azji i Australii. Ege (1939) wyróżnił 16 gatunków, w ramach rodzaju Anguilla, spotykanych u wybrzeży kontynentów położonych nad Oceanem Indyjskim i Pacyfikiem. Jedynie dwa gatunki Anguilla opisane przez Schmidta (1909, 1923) spotykane są u wybrzeży kontynentów położonych nad Oceanem Atlantyckim. Należą do nich węgorz europejski Anguilla anguilla (Linnaeus) oraz węgorz amerykański Anguilla rostrata (Le Sueur).

Tarliska węgorza europejskiego i amerykańskiego położone są obok siebie na Morzu Sargassowym, wchodzącym w skład Oceanu Atlantyckiego. Obszary tarliskowe węgorza europejskiego i amerykańskiego znajdują się pod wpływem dwóch prądów, antylskiego i florydzkiego. W zakresie oddziaływania pierwszego z nich znajdują się tarliska węgorza europejskiego, drugi obejmuje tarliska węgorza amerykańskiego. Gatunki z rodzaju Anguilla różnią się międy sobą biologią, miejscem występowania, liczbą kręgów, długością płetwy grzbietowej i odbytowej, rozmieszczeniem zębów w jamie gębowej oraz ubarwieniem.

Biologia

Rozród. Po kilkuletnim pobycie w wodach śródlądowych węgorze europejskie rozpoczynają wędrówkę ku morzu, w kierunku miejsc rozrodu znajdujących się na Oceanie Atlantyckim. W tym okresie w ich ciele zachodzą znaczne zmiany morfologiczne. Zmiany zachodzą także w przemianie materii, spowodowane zwiększonym wydzielaniem hormonów gonadotropowych. Procesy te przygotowują organizm zarówno do rozrodu, jak i do wędrówek oraz pobytu w zasolonym środowisku wodnym. Przede wszystkim pod wpływem hormonów gonadotropowych zwiększa się masa gonad oraz następuje rozwój komórek rozrodczych (Brylińska, Długosz, Bogdan, 1978). Zaprzestanie pobierania pokarmu w tym czasie prowadzi do powolnej redukcji przewodu pokarmowego. Wzrost masy gonad, uzyskanie ich dojrzałości, energia potrzebna podczas dalekiej wędrówki dla pracy mięśni oraz zmiany w budowie ciała, odbywają się kosztem zgromadzonego zapasu tłuszczu i masy ciała.