Okoń
Perca fluviatilis Linnaeus, 1758
Cechy taksonomiczne – Ciało okonia jest umiarkowanie wydłużone, nieznacznie spłaszczone. Wysokość ciała mieści się w długości (l.c.) od 3 do 4,5 razy, przeciętnie stanowiąc 26,5%. Długość głowy stanowi 28%, a długość trzonu ogonowego 24% długości ciała (l.c.) (Pokrovskij, 1951). Otwór gębowy końcowy, przecięcie ust sięga do średnicy oka. Jama gębowa uzębiona. Zęby są drobne, szczecinkowate, położone w szerokich pasmach na kościach przedszczękowych, żuchwie i kościach podniebiennych (Svetovidov, 1963). Kości pokrywowe zakończone jednym kolcem; u większych osobników znajdują się często dwa kolce. Dolna i tylna krawędź kości przedpokrywowej drobno ząbkowana. Dolna ma ząbki dobrze widoczne w przeciwieństwie do tylnej, na której są one drobniejsze i miększe. U ryb większych ząbki są wyraźnie widoczne na całej krawędzi kości przedpokrywowej (Pokrovskij, 1951). Podwójna płetwa grzbietowa zajmuje prawie całą partię grzbietu, zaczynając się na wysokości kolca kości pokrywowej, a kończąc na nasadzie trzonu ogona. Pierwsza płetwa grzbietowa składa się wyłącznie z ostro zakończonych kłujących promieni twardych i jest wyższa oraz zdecydowanie dłuższa od drugiej. Druga płetwa grzbietowa składa się głównie z promieni miękkich. Obie leżą blisko siebie, często połączone cienką błonką. Płetwy brzuszne umiejscowione są za płetwami piersiowymi (położenie piersiowe) na wysokości pierwszego promienia płetwy grzbietowej. Mają one podobną długość i są zaokrąglone. Płetwa ogonowa jest z umiarkowanie głębokim wcięciem. Całe ciało pokrywa łuska ktenoidalna silnie osadzona w skórze. Na głowie pokrywa łuskowa słabo rozwinięta, znajduje się najczęściej tylko na kościach ciemieniowych. Na kości pokrywowej z reguły nie schodzi poniżej osi kolca, natomiast na kości podpokrywowej obecna. Wyrostki filtracyjne są lekko zaostrzone. U dużych osobników nierzadko mają kształt buławkowaty. Skrajne wyrostki mają kształt pagórków często uzbrojonych w kolce.
Ubarwienie. Grzbiet jest ciemny, prawie czarny z zielonkawym odcieniem, boki ciała jaśniejsze, stalowozielone, brzuch biały lub sinobiały. Na bokach ciała znajduje się od 6 do 8 ciemnych smug, schodzących z grzbietu aż na boki. Pierwsza płetwa grzbietowa szara z czarną obwódką na górnej krawędzi. Wzdłuż kolców, zwłaszcza pierwszych, ciągną się często ciemne smugi. Na końcu płetwy czarna nieregularna plama. Druga płetwa grzbietowa tego samego koloru, tylko bez czarnej obwódki i plamki na końcu. Płetwy piersiowe szarozielone, przezroczyste. Płetwy brzuszne, piersiowe i ogonowa, a przede wszystkim jej część dolna i górna, karminowoczerwone. Tęczówka oka jest żółta, niekiedy pigmentowana, z ciemną obwódką. Spotyka się okonie tzw. przybrzeżne, mające jaśniejszą barwę ciała z oliwkowożółtym odcieniem.
Cechy przeliczalne. Okoń ma przeciętnie 25 ości. Są one nierozgałęzione i znajdują się w mięśniach grzbietowych od głowy do końca pierwszej płetwy grzbietowej (Korycki, 1976). Łuska okonia, ktenoidalna, twarda, podobna do łuski sandacza.
Zasięg występowania
Okoń zasiedla prawie całą Europę, północną Azję oraz północną Amerykę. W Europie brak go w Szkocji, na Półwyspie Pirenejskim, w środkowych i południowych Włoszech, w byłej Jugosławii (na obszarze dawnej Dalmacji), Albanii, południowej Grecji. Występuje w wąskim pasie północnego wybrzeża Turcji. Nie występuje w Morzu Kaspijskim, jeziorze Bałchasz, rzece Amur i jej południowych dopływach, na Kamczatce i Anadyrze. Wschodnią granicą występowania jest basen rzeki Kołyma. W wieku XIX został sprowadzony na półkulę południową na Tasmanię (rok 1861), skąd w roku 1868 wprowadzono go do zbiorników wodnych Wiktorii i Nowej Południowej Walii w Australii. Występuje w Nowej Zelandii. Sprowadzono go również do Afryki Południowej, gdzie pomyślnie się rozwinął, jednak od pewnego czasu w niektórych zbiornikach zaczyna zanikać. W Ameryce Północnej występuje podgatunek Perca fluviatilis flavescens (Mitchill, 1814) zajmujący obszar wzdłuż wybrzeża Atlantyckiego (z Florydą włącznie), od Pensylwanii na zachód do górnej Missouri, następnie od wschodniego Kansas na północ do Wielkiego Jeziora Niewolniczego, stamtąd w kierunku południowo-wschodnim do zatoki Jamesa przez Quebec do Nowego Brunszwiku. Wprowadzony też został do zbiorników wodnych stanów: Waszyngton, Oregon, Kalifornia (Thorpe, 1977).
W Polsce okoń należy do najpospolitszych gatunków ryb, zasiedlając na terenie całego kraju niemal wszystkie zbiorniki wodne.
Biologia
Rozród. W wodach śródlądowych na terenie Polski rozród przypada na drugą połowę kwietnia do końca maja. W jeziorach podgrzanych (grupa jezior konińskich) odbywa się on o miesiąc wcześniej. W małym i płytkim jeziorze Wojsak (Bernatowicz, 1962b) rozród rozpoczyna się w okresie pękania pąków liściowych olchy czarnej, a dobiega końca kiedy z wody wydostają się liście pałki wąskolistnej i zakwita knieć błotna. Temperatura wody w okresie rozrodu wynosi od 6 do 22 °C. Są to granice, w obrębie których wylęgłe larwy są zdolne do życia. Najdłuższe i najlepiej rozwinięte larwy pochodzą z jaj rozwijających się w temperaturze od 12 do 16 °C. W temperaturze 6,2 °C czas rozwoju jaj do momentu masowego wylęgu wynosi 36 dób (224 stopniodni), w temperaturze 7,8 °C — 25, w temperaturze 8,6°C – 19, w temperaturze 12,6 °C — 13, w temperaturze 15,7 °C — 9, w temperaturze 20,4 °C – 7 (Kokurewicz, 1971). Na miejsce rozrodu okoń obiera obszary wody o dnie porośniętym roślinnością zanurzoną i kępami drobnej roślinności wynurzonej, osłonięte od wiatru i falowania konfiguracją brzegu oraz pasmami roślinności. Często miejscem tarła są piaszczysto-kamienne śródjeziorne wzniesienia podwodne (Kozikowska, 1970). Prócz okonia te same miejsca na tarliska, oczywiście nie równocześnie, obiera także płoć, lin, wzdręga, szczupak, leszcz, karaś, oraz buduje tu gniazda ciernik.
