Głowacz pręgopłetwy
Cottus poecilopus Heckel, 1836
Cechy taksonomiczne – W ogólnym pokroju ciała głowacz pręgopłetwy jest podobny do głowacza białopłetwego. Długość głowy w stosunku do całkowitej długości ciała waha się w granicach od 22,5% do 25,5%, natomiast największa wysokość ciała w granicach od 11,9% do 13,9% (Starmach, 1972). Pierwszy wewnętrzny promień płetwy brzusznej jest o połowę krótszy od następnego. U samców płetwy te wyraźnie sięgają poza otwór odbytowy. Linia boczna biegnie powyżej osi ciała i nie dochodzi do nasady płetwy ogonowej. Kanały wieczkowo-żuchwowe narządu linii bocznej nie łączą się z sobą i są zakończone kanalikami uchodzącymi na przodzie kości zębowej. Ujścia te są widoczne na zewnątrz w postaci dwóch małych, leżących obok siebie otworków (Starmach, 1972).
Ubarwienie. Ciało głowacza pręgopłetwego jest szarobrunatne, zbliżone do ubarwienia głowacza białopłetwego. Płetwy brzuszne pręgowane. Górna krawędź pierwszej płetwy grzbietowej jasnożółta. W okresie rozrodu samce i samice odróżniają się ubarwieniem godowym. Samce stają się ciemnopopielate, a nawet granatowe. Bez zmian pozostaje tylko barwa płetw brzusznych. Jasno-żółte obramowanie górnej krawędzi pierwszej płetwy grzbietowej staje się jaskrawsze i wyraźniej odcina się na tle ciemnego zabarwienia całego ciała. Samice, w przeciwieństwie do samców, zmieniają swoje ubarwienie na mozaikę kolorów o jasnych odcieniach brunatnego, żółtego i popielatego, występującą na całym ciele i płetwach (Starmach, 1972).
Cechy przeliczalne. Garnitur chromosomowy (kariotyp) składa się z 48 chromosomów (Starmach, 1972).
Zasięg występowania
Występuje w całej północnej części Azji (basen Oceanu Lodowatego), aż po Kamczatkę i Koreę, oraz w północnej i środkowej Europie. W północnej części Europy występuje w dwóch areałach, północnym i południowym. Areał północny obejmuje północną część Norwegii, Szwecji i Finlandii oraz północno-wschodnią część europejskiego obszaru ZSRR. Połączony on jest z azjatyckim obszarem występowania. Areał południowy obejmuje południe Szwecji i Półwysep Jutlandzki. Oba areały odizolowane są od siebie dość dużym obszarem, na którym, mimo dogodnych warunków, gatunku tego jest brak. Fakt ten tłumaczy się tym, że przybył on na ten teren z dwóch różnych kierunków. Do północnej części Skandynawii przywędrował z północnego wschodu, natomiast do jej południowej części dotarł systemem pra-Odry i pra-Wisły, przez Półwysep Jutlandzki lub też wzdłuż brzegów Bałtyckiego Jeziora Polodowcowego. W środkowej Europie występuje w paśmie Karpat i Sudetów, zamieszkując górne odcinki systemów rzek: Odry, Wisły, Dunaju oraz Dniestru (Starmach, 1972, Witkowski, 1975).
W Polsce występuje w paśmie Karpat i Sudetów, w jeziorze Hańcza (Witkowski, 1975) na Suwalszczyźnie, jako relikt okresu lodowcowego lub wczesnopolodowcowego i w Welu, dopływie Drwęcy (Backiel, 1964).
Biologia
Rozród. Głowacz pręgopłetwy należy do grupy ryb gnieżdżących się, ochraniających gniazdo, litofilnych, a więc trących się na podłożu kamienistym, żwirowatym i piaszczystym (Balon, 1964). Dojrzałość płciową osiąga w wieku 2 lat (Starmach, 1972). Okres rozrodu rozpoczyna się, w zależności od spływu wód śniegowych, z końcem marca i trwa do połowy kwietnia (Starmach, 1972). Jaja rozwijają się dobrze w temperaturze wody do 17 °C. Powyżej tej temperatury giną lub następuje przedwczesny wylęg i niemal całkowita śmiertelność larw w pierwszym okresie ich rozwoju (Starmach, 1972).
Na miejsce rozrodu obiera niezbyt głębokie odcinki potoków i rzek o umiarkowanym prądzie wody. Przygotowaniem gniazda zajmują się samce. Miejsce na gniazdo znajdują w jamkach pod mocno osadzonymi na dnie kamieniami, znajdującymi się najczęściej przy brzegu lub też przy krawędzi głęboczków. Jamki usytuowane są w ten sposób, że grzbiet osłaniającego je kamienia jest wystawiony na działanie prądu wody, a sama jamka znajduje się po przeciwnej stronie. W ten sposób gniazdo zabezpieczone jest przed bezpośrednim działaniem wartkiego nurtu potoku czy strumienia. W tym czasie samice porzucają prowadzony dotychczas skryty tryb życia i zaczynają penetrować dno zaglądając do przygotowanych i strzeżonych przez samce gniazd. Zbliżającą się samicę samiec „zaprasza” do środka jamki, wykonując ciałem charakterystyczne poprzeczne ruchy (Starmach, 1972). Jaja wyrzucane są jednym strumieniem i równocześnie polane mleczem samca. Zbijają się one w kulki i przylepiają do spodniej strony kamienia, przyciskane do niego przez leżące na grzbiecie ryby. Po 20 minutach samica ponaglana przez samca opuszcza „gniazdo”. Samiec pozostaje i ochrania jaja aż do momentu wylęgu larw. Potem opuszcza je i więcej się nimi nie interesuje (Starmach, 1972).
