Morfologiczne cechy karpia

Karp żyjący w rzekach i jeziorach różni się kształtem i budową od udomowionego, hodowlanego, żyjącego w stawach, a więc w sztucznych zbiornikach wodnych.

Karp rzeczny (rysunek — strona lewa) ma ciało wydłużone, niemal walcowate, pokryte równomiernie jednolitą, dachówkowato ułożoną pokrywą łuskową. Karp hodowlany (rysunek — strona prawa) ma ciało bocznie spłaszczone, wygrzbiecone, z nielicznymi łuskami o nierównomiernej wielkości. Stosunek wysokości do długości ciała karpia rzecznego wynosi 1 : 3,5—5, a np. karpia polskiego, hodowanego w stawach 1 : 2,0—3,0. Karp rzeczny ma głowę większą niż karp hodowany w stawach. Ubarwienie ciała bardzo zmienne; zależy ono od środowiska — np. w zbiornikach wodnych położonych na gruntach piaszczystych jest jasnożółte, na glinach złociste, na torfach — brunatne.

Pewne cechy merystyczne (te, których wskaźniki dają się policzyć) i plastyczne (ich wskaźniki mogą być zmierzone) odróżniają karpia od innych gatunków ryb należących do rodziny karpiowatych. Są one także pomocne w oznaczaniu niższych jednostek taksonomicznych w obrębie gatunku (np. podgatunki, rasy, odmiany).

W celu określenia przynależności ryby do określonego gatunku zwykle podaje się 6 najważniejszych cech merystycznych.

1. W płetwie grzbietowej karpia jest 16—22 promieni miękkich i 3—4 promienie twarde, w płetwie odbytowej — 5—6 promieni miękkich i 3 twarde, w ogonowej tylko 17—19 promieni miękkich; w każdej z obu płetw piersiowych jest po. 15—16 promieni miękkich i po 1 promieniu twardym, a w każdej z płetw brzusznych po 8—9 promieni miękkich i po 1—2 promienie twarde. Płetwa grzbietowa jest najdłuższa; tylna jej krawędź sięga prawie do nasady ogona. Największy promień twardy tej płetwy jest piłkowany na tylnej krawędzi. Dwa pierwsze promienie twarde płetwy grzbietowej nie są spięte błoną. Są one ostro zakończone i noszą nazwę kolców. Płetwa ogonowa jest szeroka i dość wyraźnie chorągiewko wato wcięta. Wskaźniki pewnych cech morfologicznych, jak np. liczba promieni w płetwach i kręgów w kręgosłupie, zmniejszają się wraz z zanikaniem łusek u odmian hodowlanych, odznaczających się niepełnym ułuszczeniem okrywy tułowia.

2. U karpia pełnołuskiego w rzędzie poziomym, leżącym wzdłuż linii bocznej, jest 33—40 łusek, z których każda zaopatrzona jest w kanalik. Nad linią boczną i poniżej niej karp ma po 5—6 szeregów łusek ułożonych pionowo i nieco skośnie jeden nad drugim. Liczone są one w najszerszym miejscu«tułowia.

3. Liczba wyrostków filtracyjnych, położonych na wewnętrznej krawędzi pierwszego łuku skrzelowego, wynosi ,u karpia 21—29.

4. Na każdej z parzystych kości gardłowych karpia jest po 5 zębów gardłowych, umieszczonych w 3 szeregach. Wewnętrzny szereg ma 3 zęby o największych wymiarach. W drugim i trzecim szeregu jest po jednym zębie o wymiarach znacznie mniejszych (rysunek).

Zęby gardłowe karpia są szerokie, płaskie i mają dużą powierzchnię trącą; są one zmieniane wielokrotnie przez cały okres życia karpia.

5. Na mięsistych wargach karpia 2 dłuższe i jaśniejsze wąsy umieszczone są w kącikach ust. Pozostałe 2 mniejsze wąsy, o zabarwieniu ciemniejszym, umieszczone są na wardze górnej.

6. Kręgosłup karpia jest złożony z 36—37- kręgów.

Do cech. plastycznych najczęściej stosowanych w badaniach zalicza się 4 następujące:

a) długość całkowita (longitudo totalis — przyjęty skrót l. t.) jest mierzona wzdłuż osi ciała ryby, od początku otworu gębowego (przy zamkniętych szczękach) do przecięcia się z pionem, wystawionym od najdłuższego promienia płetwy ogonowej;

b) długość ciała (longitudo corporis — skrót l. c.) oznacza odległość od początku otworu gębowego do nasady płetwy ogonowej;

c) boczna długość głowy (longitudo capitis lateralis — skrót l. c. l.) jest to odległość od początku otworu gębowego do najdalszego punktu kostnej krawędzi pokrywy skrzelowej;

d) wysokość ciała (altitudo corporis — skrót a. c.) jest to pionowa odległość między dwoma najbardziej oddalonymi punktami — grzbietowym i brzusznym, mierzona w miejscu największego wygrzbiecenia tułowia, tj. u nasady płetwy grzbietowej.

Na podstawie pomiarów cech plastycznych określono np. podany poprzednio stosunek wysokości do długości ciała karpia rzecznego i hodowlanego.