Karp i Przemiana materii.

Karp — jak wszystkie organizmy żywe — może istnieć jedynie przy ciągłej wymianie składników ciała z otoczeniem. Procesy przemiany materii (metabolizmu) zachodzą więc bez przerwy, spełniając dla organizmu 2 podstawowe zadania: dostarczają pokarmu i energii niezbędnych do normalnego funkcjonowania oraz do jego prawidłowego rozwoju i wzrostu. Stosownie do tych zadań przemianę materii ryb można podzielić na energetyczną (bytową) i wytwórczą (wzrostową, tuczną i restytucyjną).

Energetycznej przemianie materii ulega ta część zjedzonego pokarmu, którą karp zużywa na potrzeby życiowe, a więc np. na ruch, oddychanie i trawienie. Wytwórcza przemiana materii pokrywa ubytki organizmu spowodowane np. wydzielaniem śluzu, złuszczaniem się nabłonka skóry, gojeniem ran itp., a także umożliwia wytwarzanie tkanek przez przyrost nowych komórek i odkładanie materiałów zapasowych.

Na intensywność przemiany wywierają wpływ czynniki środowiska, jak np. temperatura wody i zawartość w niej tlenu, czynniki związane z wiekiem ryby i jej stanem fizjologicznym, a także cechy dziedziczne. Szybkość przemiany materii ryb, będących zwierzętami zmiennocieplnymi, uzależniona jest przede wszystkim od temperatury. Zmiany w przemianie materii nie następują jednak natychmiast po zmianie temperatury, a dopiero po pewnym czasie, potrzebnym do przystosowania się ryby do życia w wodzie o zmienionej temperaturze. Możliwe jest to jednak tylko w pewnym zakresie, ograniczonym normalną regulacją fizjologiczną ryby określonego gatunku (Stroganow, 1956). Autor ten uważa, że śmierć ryby spowodowana zmianą temperatury następuje wskutek zachwiania równowagi pomiędzy poszczególnymi procesami przemiany materii.

Konsekwencje zależności przemiany materii od temperatury są różne. Jedną z nich jest zmiana szybkości rozwoju następująca wraz ze zmianą temperatury. Jest to widoczne zwłaszcza we wczesnych stadiach rozwoju karpia. Tatarko (1965, 1966) wykazał, że okres rozwoju zarodkowego karpia w temperaturze 30° jest o około połowę krótszy niż w 20°. Zależność przemiany materii od temperatury jest widoczna także w zmianie szybkości rozwoju gruczołów rozrodczych. Na przykład w normalnych warunkach klimatu Polski samce karpia osiągają dojrzałość płciową w wieku około 3 lat. Natomiast w zbiornikach o wodzie podgrzanej przez elektrownię ,,Konin” okres ten jest ponad 3 razy krótszy. Karp osiąga tam dojrzałość płciową już w pierwszym roku życia (w wieku 10 miesięcy).

Zapotrzebowanie na pokarm wszystkich ryb spada wraz ze zmniejszaniem się ilości tlenu rozpuszczonego w wodzie. Zapotrzebowanie na pokarm i szybkość przemiany materii karpia zmniejsza się o 50% przy spadku ilości tlenu z 7—9 mg/l do 3—6 mg/l, a o 75% przy spadku ilości tlenu do 0,5— 2,0 mg/l.

Zależność przemiany materii od zapotrzebowania na tlen we wzrastającej temperaturze wody badał Stroganow (1967). Wykazał on, że w temperaturze 7°C karp towarowy w stanie spoczynkowej przemiany materii zużywa na oddychanie około 18 mg O₂/kg/godz. Przy podniesieniu temperatury wody do 25°C zużycie tlenu wzrosło ponad 3 razy — do 55 mg O₂/kg/godz. Zależność wielkości zapotrzebowania na tlen od wieku ryby ilustrują laboratoryjne badania Priwolniewa (1964). Wykazały one, że dla narybku o ciężarze kilkudziesięciu gramów dolna granica zapotrzebowania na tlen niezbędny do oddychania jest wysoka i wynosi 5—6 mg O₂/kg/godz. U dwuletniego karpia o ciężarze kilkuset gramów zapotrzebowanie na tlen obniżyło się około 2 razy i wyniosło tylko 2,5—3,0 mg O₂/kg/godz.

Niezależnie od innych czynników, szybkość przemiany materii ryb zwiększa się zawsze w wyniku podniecającego wpływu bodźców zewnętrznych.