Rośliny w akwarium zimnowodnym.
W rodzimych wodach rośnie wiele roślin, które mogą się znaleźć w naszym akwarium. Większość z nich to trwałe, wieloletnie rośliny. W akwarium, w sprzyjających warunkach, mogą one przez dłuższy czas rosnąć i rozmnażać się’ wegetatywnie. Akwarystom znane są takie gatunki, jak moczarka kanadyjska i wgłębka pływająca, trzymane często w akwariach z rybami egzotycznymi.
Większość roślin krajowych, rosnących w warunkach naturalnych, przechodzi w zimie w stan spoczynku. Jednak w odpowiednich warunkach akwariowych wiele z nich, jak np. rogatek krótkoszyjkowy, przęstka wodna, przetacznik bobowniczek czy grążel żółty jest stale zielonych. Nawet jednak te gatunki, które zamierają na zimę warto spróbować utrzymać w akwarium z powodu ich atrakcyjnego wyglądu po okresie spoczynku (np. okrężnicę bagienną).
Niektóre gatunki spośród naszych roślin, np. z rodzaju Patamogeton, Sagittaria, wszystkie wywłóczniki (Myriophyllum), moczarka kanadyjska i osoka aloesowata mogą powoli (w ciągu około 2 lat) zaaklimatyzować się w wodzie o temperaturze stałej, około 18°C, nie wykazując zmian sezonowych. Wszystkie te rośliny jednak źle znoszą pobyt w akwarium ciepłowodnym.
Rysunek. Budowa zewnętrzna roślin; a – schemat budowy rośliny z palowym systemem korzeniowym: 1 — stożek wzrostu, 2 — węzeł, 3 — międzywęźle, 4 — liść, 5 — łodyga, 6 — korzeń główny, 7 — korzenie boczne; b — liść ogonkowy: 1 — blaszka liściowa, 2 — ogonek, 3 — łodyga; c — liść siedzący; d — schemat budowy rośliny z kłączem: 1 — pęd nadziemny, 2 — pęd podziemny (kłącze) wraz z korzeniami.
W naszym akwarium mogą też znaleźć się rośliny pływające. Wgłębka wodna i rzęsy z rodzaju Lemna są stale zielone i nie wymagają mocnego oświetlenia. Będąca pod ochroną salwinia pływająca, która zamiera jesienią, i częściowo zamierająca osoka aloesowata adaptują się w akwarium trudno i wymagają dużej ilości światła.
Rośliny pływające, jeśli mają dobre warunki, szybko się rozrastają, pokrywają powierzchnię wody, zabierając światło roślinom podwodnym. Trzeba bacznie pilnować, aby nie doszło do takiej sytuacji. Większość roślin podwodnych należy sadzić w piasku lub żwirze, chociaż rośliny błotne i wodno-lądowe, jak np. okrężnica bagienna czy przęstka wodna, wymagają podłoża żyźniejszego, przeważnie gliniastego. Nie wszystkie roślin podwodne muszą rosnąć w podłożu. Kępy rogatka krótkoszyjkowego czy moczarki kanadyjskiej mogą pływać w akwarium, podobnie jak w naturze, w wolnej toni wodnej.
Niektóre z omówionych tu roślin nadają się tylko do obsadzania zbiorników wodnych na wolnym powietrzu. Można je też sadzić w doniczkach wypełnionych żyznym podłożem gliniasto-ziemnym, umieszczonych w pojemnikach na balkonie lub lodżii, oraz w specjalnych akwariach błotnych. Jeśli rośliny te będą miały dobre oświetlenie naturalne, stale wilgotne podłoże, to z pewnością będą dobrze rosły i kwitły.
Większość delikatnych roślin podwodnych o pionowo wznoszącej się łodydze należy sadzić w akwarium grupowo po 3—10 sztuk. Podobnie rosną one w wodach naturalnych, a posadzone w ten sposób w akwarium ładnie wyglądają. Natomiast rośliny silniejsze, przeważnie o rozetowym ustawieniu liści, np. grążel żółty, sadzimy pojedynczo. Również zdrojek powinien być sadzony pojedynczo. Rośliny niskie, np. szydło wodne czy ponikło igłowate, nadają się do grupowego obsadzania przedniej części akwarium. Inne, wyższe rośliny sadzimy z tyłu i po bokach. Należy pamiętać, że płożące się po podłożu pędy wielu roślin błotnych i wodno-lądowych, jak np. tojeści rozesłanej i wąkrotki zwyczajnej będą w akwarium wznosiły się ku powierzchni wody.
Wśród rodzimych roślin wodnych i błotnych nie znajdziemy co prawda takiego bogactwa barw jak wśród roślin egzotycznych, ale połączenie w akwarium ciemnej zieleni moczarki kanadyjskiej z jasnozieloną barwą okrężnicy bagiennej czy czerwonawą rdestnicy kędzierzawej zapewni atrakcyjny zestaw kolorów. Kontrastowość kształtów uzyskamy sadząc obok siebie rośliny o liściach drobnych, pierzastych (Ceratophyllum, Myriophyllum) oraz dużych, ułożonych rozetowato (Eleocharis acicularis, Nuphar luteum). Dbając o atrakcyjny wygląd zbiornika nie można jednak zapominać, że niektóre gatunki różnią się znacznie między sobą wymaganiami. Nie należy sadzić w jednym zbiorniku lubiącego miękką wodę pływacza zwyczajnego i wapniolubnej moczarki kanadyjskiej.
Wartość akwarystyczna wielu gatunków roślin występujących w wodach krajowych nie została jeszcze ustalona. Do rozwiązania pozostają liczne problemy związane z uprawą tych roślin w akwarium. Znacznie mniej bowiem wiemy o uprawie w akwarium roślin rodzimych niż egzotycznych. Wydaje się, że oprócz omówionego już problemu aklimatyzowania roślin, podstawą hodowli jest zapewnienie im przez cały rok dobrego oświetlenia. Dalsze możliwości wiążą się z doborem właściwego podłoża i składu chemicznego wody. Pomocne mogą tu być obserwacje zbiornika, z którego rośliny pochodzą. Rozpoznanie, z jakim gatunkiem roślin mamy do czynienia, co niejednokrotnie może sprawić spore kłopoty, ułatwią opisy budowy zewnętrznej oraz rysunki roślin.
Rysunek. Ustawienie liści na łodydze: a — skrętolegle, b naprzemianległe, c—naprzeciwległe, d— krzyżowo naprzeciwległe, e — okółkowe,f— rozetowe (różyczkowe).
Najprościej zbudowanymi roślinami, które są stałymi mieszkańcami naszego akwarium, są glony (Algae). Porastają one ścianki akwarium i przedmioty w nim umieszczone. W umiarkowanych ilościach są pożyteczne, w większych stwarzają problemy z pielęgnacją akwarium, utrudniają obserwację, a nawet szkodzą jego mieszkańcom. Do glonów zalicza się m.in. osiągający spore rozmiary krynicznik (Nitella flexilis). Nie jest on tutaj omawiany, gdyż nie ma walorów dekoracyjnych, a jego zastosowanie ogranicza się do akwarium tarliskowego.
