Amur biały
Ctenopharyngodon idella (Valenciennes, 1844)
Cechy taksonomiczne – Ciało amura białego jest wydłużone, wrzecionowate, minimalnie bocznie spłaszczone. Otwór gębowy półdolny, wargi grube, zwłaszcza górna. Oko średniej wielkości, położone pośrodku boku głowy, jego dolna krawędź leży powyżej linii przecięcia otworu gębowego. Łuski duże z centrum położonym w środku. Linia boczna bardzo wyraźna, kompletna, biegnie lekkim łukiem w dół od górnej krawędzi pokrywy skrzelowej do płetwy ogonowej. Ogon gruby i dość długi, zakończony silną płetwą o symetrycznym wycięciu. Wycięcie to sięga do połowy długości płetwy. Płetwy brzuszne zaczynają się w pionie za początkiem płetwy grzbietowej. Płetwy brzuszne, grzbietowa i odbytowa mają tylne krawędzie lekko zaokrąglone. Przyczyną dużej rozpiętości wartości cech mierzalnych jest ich zmienność związana z wielkością ciała poszczególnych osobników. Podany zakres obejmuje osobniki o wielkościach od 6,8 do 78,0 cm (l.c.). Istnieje wyraźny spadek względnej długości głowy i pozostałych jej cech mierzalnych wraz ze wzrostem długości ciała. Niewątpliwy wpływ na wartość cech mierzalnych ma również środowisko, w którym ryba przebywa. Aklimatyzowane osobniki najczęściej całe życie spędzają w zbiornikach o wodzie stojącej, w przeciwieństwie do strefy naturalnego zasięgu występowania tego gatunku, gdzie ryby większą część życia spędzają w rzekach i stąd ich sylwetka odznacza się większą smukłością.
Ubarwienie. Barwa boków amura białego jest jasno-oliwkowo-zielona i przechodzi na grzbiecie w kolor ciemny, na brzuchu zaś w jasnożółty do białego. Młodsze osobniki mają ubarwienie jaśniejsze o odcieniu złotawomiedzianym. Tylne, wolne krawędzie łusek są obrzeżone ciemnymi obwódkami pigmentu. W partii brzusznej obwódek tych brak. Wszystkie płetwy są ciemne, brązowozłociste. Nasada płetw piersiowych jest lekko czerwona.
Cechy przeliczalne. Zęby gardłowe są dwuszeregowe, bocznie spłaszczone, o koronie i brzegach głęboko skośnie bruzdowanych (rys. 133). Górne odcinki partii bruzdowanej mają ciemne zabarwienie. Żarno również jest bruzdowane. Wzór zębów gardłowych: 2.5-4.2, 2.4-4.2, lub 1.4-5.2 bardzo rzadko spotykany. Pęcherz pławny jest dwukomorowy.
Pierwsza komora ma formę kulistą, natomiast druga jest wydłużona w kształcie ostro zakończonego stożka. Jest dwukrotnie dłuższa od komory pierwszej i sięga do końca jamy ciała. Otrzewna ścienna jest silnie pigmentowana. Przewód pokarmowy, zważywszy na charakter odżywiania się amura białego, jest stosunkowo krótki i u wyrośniętych osobników osiąga 2,5 lub 3,0-krotną długość ciała. Łuska cykloidalna duża o kształcie typowym dla ryb karpiowatych.
Zasięg występowania
Naturalnym siedliskiem amura białego są wielkie systemy rzeczne rozciągające się od Kanału Tatarskiego aż do Zatoki Tonkińskiej— Północną granicę naturalnego zasięgu stanowi środkowy i dolny bieg rzeki Amur, południową zaś Rzeka Czerwona. Od zachodu naturalną granicę tworzą pustynie Mongolii i Himalaje. Już przed wiekami amur biały był przez rybaków chińskich przenoszony na sąsiednie obszary. W średniowieczu dotarł na Półwysep Indochiński, Formozę i Archipelag Malajski. Pod koniec lat trzydziestych rybacy radzieccy dokonali pierwszego przesiedlenia tego gatunku do wód europejskich. Od 1949 r. ponowiono próby aklimatyzacji do europejskiej części ZSRR, tym razem ze skutkiem pozytywnym, bo już w 1961 r. przeprowadzono rozród tych ryb w warunkach sztucznych, na skalę gospodarczą. W tym samym czasie próby aklimatyzacji podejmują Indie i Japonia. W początkach lat sześćdziesiątych pierwsze partie tych ryb sprowadza Rumunia i USA, a następnie szereg innych państw Europy, obu Ameryk, Azji i Afryki oraz Australii. Do Polski sprowadzono po raz pierwszy kilkudniowy wylęg amura białego w 1964 r. Pochodził on z ośrodka hodowli ryb roślinożernych Gorjaćij Kljuć w Ukraińskiej SSR.
Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że północną granicę aklimatyzacji tego gatunku i innych ryb roślinożernych na kontynencie europejskim wyznacza średnia roczna izoterma powietrza 5 °C. Średnia roczna izoterma powietrza 10 °C stanowi północną granicę obszaru, w którym ryby te w naturalnych warunkach osiągają dojrzałość płciową i przy zaistnieniu sprzyjających warunków przystępują do naturalnego rozrodu. Rozród taki stwierdzono w systemach rzeki Kubań i rzeki Amudarii (Aliev, 1965), w dorzeczu jeziora Bałchasz (Nezdolij, Mitrofanov, 1975), w dolnym biegu Wołgi (Martino, 1974) i w Cisie na Węgrzech. Południową granicę aklimatyzacji amura białego na półkuli północnej wyznacza strefa gorąca, w której temperatura wody, chociażby tylko okresowo, przekracza próg 40 °C. Dotychczasowe obserwacje wykazały, że temperatura 35 °C ogranicza wyraźnie żerowanie tego gatunku. Można w przybliżeniu przyjąć, że i na innych kontynentach amur biały może być obiektem aklimatyzacji w opisanych przedziałach temperatury, co potwierdzają przeprowadzone dotychczas próby.
