Brzana na terenie Polski jest gatunkiem raczej osiadłym, w przeciwieństwie do brzany żyjącej np. w rzekach Neckar i Dunaj, gdzie została uznana za najbardziej wędrujący gatunek spośród wszystkich innych ryb zasiedlających te rzeki (Pliszka, 1951, Steinmann i in., 1937). Wyniki znakowania brzany w środkowym biegu Wisły w rejonie Wyszogród—Warszawa wykazują, że na tym odcinku brzana przebywa przez cały rok w jednym miejscu, jedynie sporadycznie przemieszcza się w niezbyt odległe rejony. Natomiast pewne nieodległe wędrówki żerowiskowe i rozrodcze zaobserwowano w rzece Dunajec. Na wiosnę brzany ciągnęły gromadnie przez przepławki rożnowską i czchowską w niższe partie dorzecza, gdzie zwykle odbywały rozród. Pierwszy liczniejszy ciąg zauważono z chwilą, gdy woda w rzece osiągnęła temperaturę 14°C. W okresie letnim brzany ponownie pojawiły się przy przepławkach w poszukiwaniu żerowisk (Juszczyk, 1949, Żarnecki, Kołder, 1955).
Pokarm. Głównym pożywieniem brzany jest fauna denna, w której skład wchodzą: larwy owadów (Chironomidae, Trichoptera, Tipulidae, Simulium), skorupiaki (Gammaridae), skąposzczety (Lumbricidae), mięczaki, a także drobne żerujące przy dnie ryby. W pokarmie brzany z Wisły w rejonie Warszawy (Pliszka i in., 1951) larwy owadów stanowiły 25,1%, z tego na larwy Chironomidae przypadało 14,8%. Udział skorupiaków dennych stanowił 3,3%. W pewnych odcinkach rzek pokarm brzany może być specyficzny. U brzan przebywających w pobliżu kolektora miejskiego zaobserwowano w pokarmie bardzo duży procent odpadków (35,5%). Między innymi w przewodach pokarmowych brzan wyróżniono pestki owoców, nasiona zbóż, kawałki mięśni, chrząstki, kości, a nawet kawałki papieru i futra. W miejscach rozrodu ryb brzana wyjada jaja innych gatunków, a w czasie przyborów wody odżywia się odpadkami z lądu i szczątkami roślin. Żerowiska brzany znajdują się przy dnie rzeki i na nurcie. Przy dnie są to miejsca żwirowe i kamieniste, obszary pokryte mułem tranzytowym, pobrzeża kamieniste, jak opaski i główki, warkocze faszynowe oblepione fauną denną. Na nurcie brzana odżywia się różnymi szczątkami i organizmami niesionymi przez wodę. Najintensywniej żeruje w okresie lata po odbytym rozrodzie.
Wzrost. Przyrost długości i masy ciała brzany w pierwszym roku życia jest duży i wynosi od 7 do 10 cm i od 7 do 12 g(tab. 82). W następnych latach tempo wzrostu długości ciała maleje. Przyrosty masy ciała wzrastają wraz z wiekiem. Od 8 do 9 roku życia osiągać mogą od 10 do 250 g. Samice rosną nieco szybciej od samców. Brzana dożywa do wieku od 9 do 13 lat i dorasta do od 50 do 65 cm długości oraz 2000, a nawet 3000 g masy ciała.
Siedlisko i znaczenie gospodarcze
Brzana zasiedla rzeki w środkowym biegu. Najliczniej występuje na tych odcinkach, które charakteryzują się dużym przepływem wód, dnem kamienistym, żwirowym lub piaszczysto-żwirowym. Chętnie przebywa w wodzie przejrzystej o umiarkowanej temperaturze. Mniejsze osobniki występują w pobliżu brzegów, większe pojedynczo, lub po kilka osobników w nurcie. Poszczególne odcinki rzek, na których brzana jest gatunkiem przewodnim nazwano krainą brzany. Do takiej krainy Starmach (1956) zalicza odcinek Wisły pomiędzy Skoczowem a Goczałkowicami, gdzie spadki jednostkowe rzeki wynoszą 8,3% do 0,58%. Iwaszkiewicz (1963) zalicza do krainy brzany odcinek rzeki Wełna między miejscowością Wełna a miejscowością Rudki, a Kołder (1967) rzekę Dunajec od Starego Sącza aż do ujścia Wisły. Znaczenie gospodarcze brzany jest obecnie nieduże. Liczebność jej i zasięg występowania maleje z powodu coraz bardziej postępującego zanieczyszczenia rzek, jest jednak atrakcyjnym obiektem połowów wędkarskich. W odłowach rybackich na Warcie i Noteci z terenu poznańskiego procentowy udział brzany jest bardzo mały od 0,1 do 0,2%. Z, Wisły pod Włocławkiem średnie roczne połowy w latach 1952-56 wynosiły 4540 kg, w latach 1957-61 — 2300 kg, w latach 1962-66 — 881 kg, co stanowi średnio około 6,5% za okres 1952-56 odławianych ryb rocznie (Morawska, 1968). Obecnie udział brzany w połowach na tym odcinku rzeki znacznie zmalał w wyniku przegrodzenia koryta zaporą.
