Tabela. Udział rzek nizinnych i wyżynnych w krainach geograficznych Polski.
Charakter wód płynących w poszczególnych krainach geograficznych nie jest jednolity (tabela). W Krainie Wielkich Dolin występują jedynie cieki mające charakter rzek nizinnych, które w Polsce przeważają, bowiem stanowią 88% powierzchni wód płynących. W pozostałych krainach udział rzek wyżynnych w powierzchni wód płynących może być różny i wynosi od 3 do 12% dla pojezierzy, dochodzi do 42% na podgórzu i aż 100% wynosi w górach.
Temperatura wody rzek górskich w okresie lata dochodzi od 10 do 25 °C, rzek nizinnych od 15 do 25 °C. Wody rzeczne w Polsce, wg Stangenberga (1958), cechują się przewagą węglanów wapnia przy niewielkich ilościach siarczanów, chlorku sodu i magnezu. Jedynie rzeka Odra charakteryzuje się dużym zasoleniem. Woda potoków górskich ma małą ilość elektrolitów, których liczba (węglany wapnia) zwiększa się w miarę odpływu od źródeł.
Występują wyraźne zmiany sezonowe zanieczyszczenia rzek, przede wszystkim przez przemysł spożywczy i rolnictwo. Wody nizinne zanieczyszczone są w większym stopniu niż wyżynne, co jest wynikiem szybkości przepływu i związanej z tym szybkości samooczyszczenia się wód oraz i to w stopniu zasadniczym, usytuowanie obiektów przemysłowych.
Zbiorniki zaporowe budowane są w celu zapobieżenia powodziom. Mają za zadanie przyjmowanie nadmiaru wód. Poziom wody w zbiorniku regulują zapory i stopnie wodne. Zbiorniki zaporowe powstają najczęściej w miejscu dużego spadku cieku. Objętość zbiornika podzielona przez średni dobowy przepływ rzeki daje ilość dni, w którym następuje pełna wymiana wody w zbiorniku. Pełna wymiana jest jedną z ważnych cech zbiornika zaporowego rzutującą na rodzaj organizmów zamieszkujących ten obszar wodny. Wysoki zazwyczaj współczynnik zmienności przepływowej sprawia, iż organizmy podlegają bardziej wpływowi rzeki niż jeziora przepływowego. Starmach (1958) dzieli zbiorniki zaporowe na reolimniczne — silnie przepływowe i limniczne — o małym przepływie, w których nie występuje całkowita wymiana wody w ciągu roku.
Kształt masy zbiornika zaporowego jest asymetryczny, zbliżony do trójkąta, o największej głębokości występującej przy zaporze. W zbiorniku zaporowym powstają znaczne wahania poziomu wody, które powodują odsłanianie dużej powierzchni dna. Dostęp tlenu atmosferycznego do odsłoniętych powierzchni dna sprawia, że proces mineralizacji substancji organicznych jest przyspieszony, a to sprzyja eutrofizacji wód. Odsłanianie płytkich części zbiornika, wymywanie w tych miejscach dna oraz dość strome brzegi sprawiają, że zbiorniki zaporowe mają słabo wykształconą strefę litoralu, którego obszar ulega dużym zmianom. Strefa ta ważna jest dla rozrodu ryb karpiokształtnych. W stosunku do jezior, zbiorniki zaporowe charakteryzują się słabą stratyfikacją termiczną i wysoką temperaturą warstw przydennych wody. Ciepło magazynowane jest w nich w okresie lata, a oddawane na jesieni i zimą. Na zmienność termiki wpływa niewątpliwie usytuowanie upustu wody, który najczęściej umieszczony jest przy dnie zapory i odprowadza chłodne wody do rzeki,jak i stały ruch wody w zbiorniku.
Zbiorniki zaporowe ze względu na stały przepływ wody charakteryzują się „otwartą przemianą materii”, przy której produkty wytworzone w zbiorniku wydalane są na zewnątrz do rzeki. Wpływają zaś do niego związki mineralne i organiczne, zawiesiny, zbiorowiska organizmów naniesione do rzeki zwłaszcza w okresie powodziowym. Tym samym warunki środowiska, jak i skład organizmów żywych uzależnione są mniej lub więcej od charakteru wpływających z ciekiem wód. Dobre warunki rozrodu, w przypadku stabilności poziomu wód w zbiorniku zaporowym, mogą doprowadzić do wytworzenia własnych zbiorowisk organizmów, nieco odmiennych niż w dopływającym cieku.
