Karaś srebrzysty, japończyk

Carassius auratus gibelio (Bloch, 1783)

Cechy taksonomiczne – Karaś srebrzysty zewnętrznym wyglądem przypomina karasia pospolitego. Ciało ma bocznie spłaszczone, dość silnie wygrzbiecone. Głowa niewielka, nieco zaostrzona. Otwór gębowy końcowy, skośnie ścięty, pozbawiony wąsików. Oczy duże sprawiają wrażenie wyłupiastych. Linia boczna bardzo słabo wygięta.

Ubarwienie. Grzbiet karasia srebrzystego jest ciemnostalowy z granatowym lub zielonkawym połyskiem. Boki srebrzystoszare, brzuch biały. Osobniki młode są jaśniej ubarwione niż ryby starsze, a odcień ubarwienia jest zmienny i zależy od warunków środowiska. Płetwy są bardziej sztywne niż u karasia pospolitego. Płetwa grzbietowa jest ciemnoszara. Jej długi górny brzeg jest w środkowej części nieco wcięty. Najdłuższy twardy promień tej płetwy jest gruby i głęboko piłkowany. W podobny sposób piłkowany jest najdłuższy promień twardy płetwy odbytowej. Płetwa ogonowa ma dolną krawędź wyraźnie wciętą, z zaostrzonymi końcami. Jest to szczególnie dobrze widoczne u osobników młodych. Barwa tej płetwy jest ciemnoszara. Płetwy parzyste i płetwa odbytowa mają kolor jasny, z lekka zaróżowiony.

Otrzewna karasia srebrzystego jest silnie pigmentowana, czarna. Tylna komora pęcherza pławnego ma kształt stożkowaty i jest krótsza niż u karasia pospolitego. Przewód pokarmowy jest długi, od 4 do 4,5-krotnie dłuższy od długości ciała (l.c.).

Cechy przeliczalne. Zęby gardłowe są jednoszeregowe, o wzorze 4-4 wyjątkowo 4-5. Zewnętrzny skraj brzusznego odcinka kości gardłowej nie ma łukowatego wygięcia, typowego dla kości gardłowych karasia pospolitego. Łuska duża, wyrazista, cykloidalna o chropowatej nierównej powierzchni. Łatwo odpada od skóry.

Zasadniczymi cechami zewnętrznymi różniącymi karasia srebrzystego od karasia pospolitego są: barwa ciała, kształt i ułożenie łusek, kształt płetw grzbietowej i ogonowej oraz piłkowanie najdłuższych promieni twardych w płetwach grzbietowej i odbytowej.

Karaś srebrzysty, podobnie jak karaś pospolity tworzy formę karłowatą Carassius auratus gibelio m. humilis, cechującą się niewielkim wygrzbieceniem i małymi rozmiarami.

Zasięg występowania

Karaś srebrzysty w Europie oraz zachodniej i centralnej Azji żyje na rozrzuconych stanowiskach w zasięgu występowania karasia pospolitego. Jednak zasięg karasia srebrzystego obejmuje również tereny na wschód od rzeki Lena aż po Ocean Spokojny.

W Polsce karaś srebrzysty jest znacznie mniej rozpowszechniony od karasia pospolitego, chociaż występuje prawie na całym obszarze kraju z wyjątkiem typowych terenów górskich.

Biologia

Rozród. Karaś srebrzysty osiąga dojrzałość płciową w. wieku od 2 do 3 lat Rozród rozpoczyna w końcu maja albo w czerwcu, zwykle równocześnie z tarłem karpia lub karasia pospolitego. Równoczesność pór tarła jest niezbędnym warunkiem rozrodu karasia srebrzystego. W naszych wodach populacje karasia srebrzystego składają się prawie wyłącznie z samic. W czasie rozrodu, jaja złożone przez samice zostają pobudzone do rozwoju przez plemniki innych gatunków ryb. Nie następuje jednak przy tym połączenie jąder komórek rozrodczych. Potomstwo uzyskane z takich jaj składa się prawie wyłącznie z osobników płci żeńskiej, pozbawionych cech genetycznych gatunku, który był dawcą plemników. Tego rodzaju proces noszący nazwę gynogenezy znany jest również u innych gatunków ryb, np. u mollienizji należącej do rzędu Cyprinodontiformes. Rozród drogą gynogenezy nie jest jedynym sposobem rozmnażania się karasia srebrzystego. We wschodnich rejonach zasięgu występowania, a także na niektórych stanowiskach w Europie, występują obie picie i rozród odbywa się przy udziale samców karasia srebrzystego. W tych warunkach potomstwo otrzymuje cechy osobników rodzicielskich obu płci. Jaja karaś srebrzysty składa w kilku porcjach (od 2 do 3), wśród roślinności wodnej. Są one koloru zielonkawożółtego. Średnica składanych jaj wynosi od 0,8 do 1,3 mm. Indywidualna płodność samic waha się od kilku tysięcy do 400 000 jaj. U ryb o wielkości od 15 do 25 cm wynosi średnio około 100 000 jaj. Larwy są podobne do larw karasia pospolitego. Podobny jest również ich rozwój.

Pokarm. Karaś srebrzysty odżywia się w głównej mierze skorupiakami planktonowymi, larwami owadów, mięczakami i pokarmem roślinnym. Dzięki znacznej ilości gęsto osadzonych wyrostków filtracyjnych na lukach skrzelowych, plankton skorupiakowy jest ważnym komponentem pokarmowym nawet u osobników dorosłych. Miejscem żerowania jest w zasadzie zarośnięta, płytka strefa przybrzeżna. Jednakże często można spotkać karasia srebrzystego z dala od brzegów w miejscach zupełnie pozbawionych roślinności.

Wzrost. Tempo wzrostu długości i masy ciała jest zróżnicowane w zależności od warunków środowiska. W naszych warunkach tylko nieliczne osobniki osiągają długość (l.c.) 30 cm i masę około 1 kg, chociaż wg danych cytowanych przez Rudnickiego (1971) największy złowiony u nas egzemplarz miał 45 cm długości.

Siedlisko i znaczenie gospodarcze

Karaś srebrzysty zasiedla stawy, rzeki, drobne zbiorniki wodne i jeziora. Najliczniej występuje w wodach sąsiadujących ze stawami karpiowymi, jak i w samych stawach. Natomiast w jeziorach i rzekach występuje rzadko i w niewielkich ilościach. Na terenie Polski został stwierdzony niedawno (Gąsowska, 1934). Być może żył tu już od dawna, lecz brak umiejętności odróżnienia go od karasia pospolitego nie pozwolił na stwierdzenie jego występowania. W ostatnich latach pojedyncze stanowiska karasia srebrzystego wykryto prawie na całym obszarze kraju, z wyjątkiem typowych terenów górskich. Spotykano go również w dość bystro płynących rzekach, które nigdy nie są zasiedlone przez karasia pospolitego.

Karaś srebrzysty prowadzi aktywny tryb życia. Często przemieszcza się z miejsca na miejsce w poszukiwaniu pokarmu. Wymagania w stosunku do środowiska ma równie niewielkie jak karaś pospolity.

W gospodarce rybackiej karaś srebrzysty nie ma praktycznie żadnego znaczenia. Powolne tempo wzrostu, szybki wiek dojrzewania płciowego, niezbyt smaczne, ościste i suche mięso — to cechy, z powodu których zainteresowanie hodowlą tego gatunku jest znikome. W rybactwie stawowym karaś srebrzysty traktowany jest jako konkurent pokarmowy karpia. W Rosji stosując mieszaną obsadę karpia i karasia srebrzystego uzyskiwano znaczne zwiększenie naturalnej wydajności stawów (Suchovierchov, 1939), co było możliwe dzięki lepszemu wykorzystaniu planktonu skorupiakowego, będącego jednym z głównych składników pokarmowych karasia srebrzystego. W gospodarce jeziorowej i rzecznej znaczenie karasia srebrzystego jest jeszcze mniejsze. Ze względu na stosunkowo rzadkie i nieliczne występowanie, gatunek ten nie stanowi obiektu połowów rybackich. Z tego samego powodu nie budzi również zainteresowania wędkarzy. Karaś srebrzysty nie jest objęty okresem ochronnym, nie ma też wymiaru ochronnego.