Cechy przeliczalne. Na każdej z parzystych kości gardłowych karpia w trzech szeregach umieszczonych jest 5 zębów gardłowych wg wzoru 1.1.3-3.1.1. Zęby gardłowe karpia są szerokie, płaskie i mają dużą powierzchnię trącą. Są one zmieniane wielokrotnie w ciągu życia. U karpia pełnołuskiego w rzędzie poziomym, leżącym wzdłuż linii bocznej, jest od 33 do 40 łusek, w rzędach poprzecznych pod i nad linią boczną od 5 do 6. Łuska karpia jest duża, gruba, cykloidalna o kształcie typowym dla ryb karpiowatych. Na linii bocznej łuski zaopatrzone są w kanaliki śluzowe. Liczba promieni w płetwach i liczba kręgów u karpia o niepełnym ułuszczeniu ciała zmniejsza się wraz z zanikiem łusek.
Uważa się, że karpie hodowlane żyjące na terenie Polski powstały z dzikich karpi rzecznych, czyli sazanów, na drodze mutacji. Hipoteza mutacji, jako droga powstania dzisiejszego karpia hodowlanego wysunięta została w Niemczech w początkach naszego stulecia i dotychczas się utrzymuje. Podział formy hodowlanej karpia na rasy został wprowadzony przez ichtiologów niemieckich, Hofera i Waltera, i przetrwał kilkadziesiąt lat. Wyróżniło się wtedy na terenie dzisiejszych wód polskich rasę galicyjską, która utrzymała się do dziś w niektórych gospodarstwach stawowych dorzecza górnej Wisły. Rasa galicyjska, zwana również polską, odznaczała się dużymi łuskami typu lustrzanego, dobrym wzrostem i korzystnym stosunkiem największej wysokości do długości ciała, od 2,3 do 2,7, średnio 2,3. Ubarwienie karpia polskiego jest kremowobiałe lub biało różowe. Ułuszczenie występuje w różnym nasileniu i wariantach. Liczba kręgów średnio od 34 do 36.
Obecnie wśród ichtiologów panuje opinia, że populacje karpia hodowlanego w Europie reprezentują skomplikowaną mieszaninę ras. Jest to wynikiem przewożenia tarlaków lub narybku karpia z jednych gospodarstw do drugich, w celu stosowania heterozyjnych krzyżówek w hodowli. Niemniej, w poszczególnych izolowanych okręgach hodowlanych, w określonych warunkach ekologicznych, jak i pod wpływem wymagań rynku, utrwala się pewne cechy karpia.
Zasięg występowania
Karp jako gatunek powstał drogą naturalnej poliploidyzacji na przełomie trzecio- i czwartorzędu w okolicach Morza Kaspijskiego i wschodniej Anatolii. Następnie stopniowo obszar występowania jego wzrastał, na wschodzie aż do wód Japonii i Chin, na zachodzie do Morza Czarnego. Granice jego występowania określały równoleżniki od 25° do 50° północnej szerokości geograficznej oraz od 30° do 135° długości wschodniej. Dalsze rozszerzenie zasięgu występowania zawdzięcza karp udomowieniu, które dokonało się prawdopodobnie w dwóch ośrodkach: chińskim, w V wieku p.n.e. i w europejskim, w tym samym czasie według jednych autorów (Wolny, 1974), według innych nieco później, od I do IV wieku n.e.
Za pierwszą formę hodowlaną karpia w Polsce uważa się sazana dunajskiego, który prawdopodobnie udomowiony został w ujściu Dunaju (Dacja). Pierwsze historyczne wzmianki o karpiu odnaleźć można u Arystotelesa (384-322 p.n.e.) i Pliniusza (23-79 n.e). Z kronik wiadomo, że od VII do XII wieku karp był hodowany masowo w stawach przyklasztornych prawie całej Europy, a następnie zaczęto go hodować w stawach wiejskich. W trzech ostatnich wiekach hodowla karpia intensyfikuje się i jest wprowadzana selekcja. Zwiększa się również obszar występowania karpia dzięki licznym wsiedlaniom i aklimatyzacji oraz wyhodowaniu zimnoodpomych mieszańców, odmian i ras. Obecnie jego zasięg występowania dochodzi do 60° szerokości północnej. Karp występuje dziś w całej Europie i Azji, hodowany jest również w północnej Ameryce i południowej Afryce i Australii. W zasięgu występowania wyróżniają poszczególni autorzy szereg podgatunków karpia. Najczęściej wymieniane są dwa podgatunki: karp dalekowschodni, Cyprinus carpio haematopterus Temminck et Schlegel, 1842 i karp właściwy, Cyprinus carpio carpio Linnaeus, 1758. Poza tymi gatunkami spotkać można w literaturze karpia środkowoazjatyckiego Cyprinus carpio aralensis i karpia północnowietnamskiego, Cyprinus carpio viridiviolaceus. Różnią się one między sobą wygrzbieceniem, liczbą wyrostków filtracyjnych na pierwszym łuku skrzelowym, liczbą kręgów i promieni miękkich w płetwach, większą odpornością na niską temperaturę oraz tempem wzrostu. Niektórzy autorzy ze względu na wyraźniejsze różnice występujące w omawianych cechach systematycznych karpia północnowietnamskiego, wyodrębniają go jako osobny gatunek. W Polsce występuje karp właściwy.
Biologia
Rozród. Karp dojrzewa płciowo w jednakowych warunkach środowiska w różnym wieku. W wodach śródlądowych Polski najczęściej w wieku od 3 do 4 lat, przy masie ciała 2000 do 3000 g. Samice karpia dojrzewają rok później od samców. Czynnikiem mającym największe znaczenie dla rozwoju gonad jest temperatura wody. Karp hodowlany na terenie Polski, w wodach podgrzanych, których średnia temperatura roczna wynosi 18 °C, osiąga dojrzałość płciową już w wieku 10 miesięcy przy masie ciała 300 g (samce), a w 2 lata przy masie ciała 1200 g (samice). Karp przystępuje do rozrodu w wodach śródlądowych Polski przy temperaturze wody 18 do 20 °C, w miesiącach od maja do czerwca. Tarło może się odbyć jedynie w specjalnie przygotowanych stawach tarliskowych lub sztucznie w wylęgarniach. Gotowość do rozrodu karpia jest bardzo zmienna w poszczególnych latach, dlatego obecnie najczęściej stosuje się hypofizację. Przy ochłodzeniu samice nie składają jaj. Jaje te zostają resorbowane w ciągu roku. W okresie rozrodu niektóre samce, podobnie jak i inne ryby karpiowate, mają na głowie wysypkę perłową, która pozwala na rozróżnienie płci. Do składania jaj karpie wybierają przeważnie miękkie kępy traw, tarło bowiem w warunkach naturalnych przypada w porze wiosennych zalewów łąk nadrzecznych. W gospodarstwach rybackich naśladuje się te warunki budując małe płytkie stawki — tarliska, porośnięte trawą, zalewając je na krótko przed rozrodem. Do trawy tej przyklejają się składane przez samice jaja, karp bowiem należy do ryb fitofilnych. Po wylęgu larwy karpia przenosi się do stawów narybkowych. Samica na tarliskach składa jaja wielokrotnie, w pewnych godzinnych odstępach czasu (Starmach, 1957). Płodność karpia zależy od masy ciała samic oraz wieku i waha się od 181 000 do 1 500 000 jaj (Nikolskij, 1970). Dojrzałe jaja karpia mają średnicę od 1,15 do 1,56 mm. Wielkość ich jest zależna od wieku i wymiarów ciała samic. Jaja są koloru od żółtawego do pomarańczowego, a powierzchnia otaczających je błon jest kleista. Płodność względna karpia wyrażona na 1000 g masy ciała wynosi średnio od 100 do 200 000 jaj.
