Leszcz

Abramis brama (Linnaeus, 1758)

Cechy taksonomiczne – Ciało leszcza jest silnie wygrzbiecone i bocznie ścieśnione. Głowa krótka, otwór gębowy mały, półdolny, pysk tępo zaokrąglony. Linia boczna lekkim łukiem wygina się na stronę brzuszną. Płetwa ogonowa głęboko wcięta; dolny płat tej płetwy dłuższy jest od górnego. Płetwy brzuszne są osadzone w położeniu brzusznym. Promienie płetwy piersiowej sięgają do nasady płetwy brzusznej. Promienie płetwy brzusznej dochodzą do nasady odbytowej. Głowa leszcza stanowi 22,5% długości ciała (l.c.), długość trzonu ogonowego od 12 do 15%.

Ubarwienie. Ubarwienie leszcza w młodym wieku jest srebrzystoszare, a w starszym przechodzi w złotawobrunatne lub szare. Grzbiet ciemny brunatny do czarnego. Płetwy piersiowe szare z odcieniem niebieskim, w starszym wieku ciemnieją, stają się później czarne.

Cechy przeliczalne. Zęby gardłowe leszcz ma jednoszeregowe, najczęściej o wzorze 5-5. Poza tym spotyka się dość często okazy mające zęby gardłowe o wzorze 6-5, 5-6. Zęby gardłowe leszcza są wymieniane corocznie. Łuska leszcza jest cykloidalna, o kształcie lekko zaokrąglonego prostokąta, z przesuniętym centrum w kierunku strony kaudalnej. Promienie łuski są i dochodzące i niedochodzące do centrum.

Zasięg występowania

Leszcz rozpowszechniony jest prawie w całej Europie, a także w części południowo-zachodniej Azji. Na zachodzie Europy brak go na półwyspach Pirenejskim i Apenińskim. Na Półwyspie Bałkańskim zasiedla wody śródlądowe, aż po rzekę Marica. Występuje w zlewiskach mórz Czarnego, Azowskiego i Kaspijskiego, sięga dalej aż do rzeki Sary-Su i Czu. Na Syberii występuje jedynie w rzekach: Tsieti, Ob, Irtysz, Toboł, Tura, Tawda (Brylińska, Bryliński, 1968). Występuje również w jeziorze Bałchasz. Na północy sięga aż do wschodniej części zlewiska Morza Barentsa (do rzeki Peczora). Występuje również w zlewisku Morza Białego, w rzekach: Dwina, Onega, jeziorach: Onega, Ładoga. W Europie leszcz występuje w południowej części Anglii i Irlandii oraz w zlewiskach Morza Północnego i Morza Bałtyckiego.

Leszcz w granicach występowania tworzy trzy podgatunki (populacje geograficzne):

Abramis brama brama (Linnaeus, 1758), leszcz zachodni europejski.

Abramis brama orientalis (Berg, 1949), leszcz aralsko-kaspijski.

Abramis brama danubii (Pavlov, 1956), leszcz południowoeuropejski.

Różnią się one miejscem występowania, liczbą kręgów, wyrostków filtracyjnych, łusek na linii bocznej i promieni w płetwie odbytowej.

W wodach śródlądowych Polski spotkać można krzyżówki płoci z leszczem oraz leszcza z ukleją i krąpiem (Gąsowska, 1968, Kozikowska, 1957).

Biologia

Rozród. Termin rozrodu zależy od szerokości geograficznej, w której znajduje się zbiornik, od głębokości zbiornika, szybkości nagrzewania się wody wiosną, temperatury wody w miesiącach dogodnych na tarło i powierzchni tarliska. Rozród leszcza w Polsce przypada na drugą dekadę maja i może trwać aż do początku czerwca przy temperaturze wody od 17 do 20 °C (Brylińska, Długosz, 1970, 1973). Miejscem rozrodu leszcza w wodach płynących są płycizny przybrzeżnych łach, starorzecza o mulistym charakterze dna porośniętego roślinnością. W jeziorach miejscem rozrodu są płycizny strefy litoralnej, przeważnie zatoczek okolonych często roślinnością wynurzoną. Dno na tarliskach najczęściej jest muliste, porośnięte roślinnością zanurzoną, wśród której bardzo często występuje osoka aloesowata (Stratiotes aloides).