Piskorz

Misgurnus fossilis (Linnaeus, 1758)

Cechy taksonomiczne – Ciało piskorza jest bardzo wydłużone, prawie cylindryczne. Jedynie w tylnej części nieco bocznie spłaszczone. Trzon ogonowy stosunkowo wysoki. Głowa niewielka, zakończona tępym pyskiem. Otwór gębowy dolny, niewielki, otoczony mięsistymi wargami. Na wargach znajduje się 10 wąsików, przy czym na dolnej wardze zauważyć można 4 mniejsze, na górnej wardze 4 większe i 2 leżące w kącikach ust — najdłuższe. Oczy są maleńkie, osadzone wysoko. Nozdrza bardzo wyraźne. Wszystkie płetwy, łącznie z płetwą ogonową, są mniej lub bardziej zaokrąglone. Tylko u samców, zwłaszcza dojrzałych płciowo, płetwa grzbietowa jest nieco zaostrzona i wyższa niż u samic. Samce mają także większe płetwy brzuszne z wyraźnie zgrubiałym drugim promieniem twardym. Po bokach ciała samców za płetwą grzbietową widoczne jest zgrubienie tkanki tłuszczowej. Płetwa grzbietowa położona jest nad płetwami brzusznymi, w drugiej połowie ciała, daleko za małymi płetwami piersiowymi. Charakterystyczny dla całej rodziny Cobitidae kolec podoczny jest głęboko ukryty w skórze, przez co jest niewidoczny, ale wyczuwalny przy naciśnięciu palcem. Linia boczna jest niewidoczna.

Ubarwienie. Barwa ciała piskorza jest żółtawa, czasem brunatnożółta. Brzuch jest nieco jaśniejszy, a grzbiet bury. Wzdłuż boków ciała od oka do nasady płetwy ogonowej ciągnie się szeroka ciemnobrązowa smuga. Nad nią i pod nią biegną znacznie węższe pasy tej samej barwy. Dolny pas dochodzi zazwyczaj tylko do nasady płetwy odbytowej. Na brzuchu widocznych jest wiele ciemnobrunatnych cętek i plam. Na żółtawym tle pokryw skrzelowych również występują ciemne plamy. Barwa ciała jest zmienna i zależy od środowiska, w którym ryba przebywa. Zdarzają się egzemplarze zupełnie żółte, barwy złocistej a nawet białe. Płetwy piskorza są brudnożółte, pokryte wieloma plamkami, dobrze widocznymi zwłaszcza na płetwach grzbietowej i ogonowej.

Cechy anatomiczne. Pęcherz pławny jest bardzo małych rozmiarów. Otacza go komora kostna przytwierdzona do kręgosłupa. Przewód pokarmowy piskorza jest stosunkowo gruby i krótki. Oprócz funkcji podstawowej pełni on funkcję pomocniczego narządu oddychania. W otoczonym gęstą siecią naczyń krwionośnych jelicie odbywa się wymiana gazów między połykanym przez piskorza powietrzem atmosferycznym a krwią.

Cechy przeliczalne. Kości gardłowe zaopatrzone są w 11 do 14 tępych zębów ułożonych w jednym szeregu. Mniej więcej w środkowej części kości znajduje się długi i gruby, prostopadle ułożony wyrostek. Łuska jest bardzo mała, gładka, owalna lub okrągła, głęboko osadzona w skórze i z wierzchu pokryta grubą warstwą śluzu. Centrum łuski przesunięte jest w stronę części kaudalnej.

Zasięg występowania

Piskorz występuje w całej Europie, z wyjątkiem krajów leżących na skraju kontynentu. Brak jest piskorza w Wielkiej Brytanii, Skandynawii, na Półwyspie Pirenejskim, we Włoszech, w Grecji oraz w północno-wschodnich i południowo-wschodnich rejonach europejskiej części Związku Radzieckiego. W Polsce rozprzestrzeniony jest na całym obszarze kraju z wyjątkiem terenów typowo górskich, na których nie znajduje dla siebie odpowiednich warunków środowiska.

Biologia

Rozród. Piskorz prowadzi skryty tryb życia, zamieszkując w miejscach trudno dostępnych do obserwacji. Z tego powodu biologia piskorza nie jest wystarczająco poznana. Wiosną, w końcu kwietnia lub w maju dojrzałe płciowo osobniki przystępują do rozrodu. Zabarwienie ich staje się bardziej jaskrawe, a u samców czerwono zabarwiają się wąsiki i pierwsze promienie płetw parzystych. Rozród odbywa się wśród roślinności wodnej, do której przyklejają się składane jaja. Dokonując obserwacji w warunkach akwaryjnych stwierdzono, że przebieg tarła jest burzliwy. Tarlaki wykonują szereg ruchów tarłowych pływając jeden przy drugim i ocierając się o siebie (Lorec, 1925).

Według danych z literatury płodność absolutna samic piskorza dochodzi do 150 000 jaj (Bauch, 1970). Wartość ta wydaje się być przesadzona. Według danych własnych, piskorz o długości ciała od 18 do 21 cm ma płodność absolutną od 19 000 do 21 000 jaj. Jaja są drobne, jednak po napęcznieniu osiągają średnicę od 1,69 do 1,88 mm.

Rozwój. Przy temperaturze od 16 do 17°C, okres rozwoju embrionalnego trwa 4 doby. Wylęgające się, słabo rozwinięte osobniki, przyczepiają się do roślin podwodnych.

Pokarm. Do odżywiania zewnętrznego przystępuje piskorz dopiero po około 12 dniach życia (Kryżanovskij, 1949). Pokarmem piskorza są drobne bezkręgowce denne i naroślinne, głównie larwy owadów. Często w przewodach pokarmowych znaleźć można znaczne ilości szczątków roślinnych.

Wzrost. Piskorz jest rybą dorastającą najczęściej do długości 20 cm. Tylko wyjątkowo spotkać można osobniki przekraczające 30 cm długości.

Siedlisko i znaczenie gospodarcze

Piskorz jest gatunkiem rozprzestrzenionym na całym terenie Polski, jednakże ze względu na specyficzne wymagania środowiskowe licznie występuje tylko w niektórych rejonach kraju. Gatunek ten zasiedla płytkie, zamulone zbiorniki wodne, starorzecza, błotniste wolno płynące rzeczki, kanały i stawy. Żyć może nawet w takich miejscach, w których częste deficyty wodne i tlenowe nie pozwalają na. przeżycie żadnym innym gatunkom ryb, nie wyłączając karasia.

Piskorz zwykle przebywa na dnie, często całkiem zagrzebując się w mule. Porusza się wolno w poszukiwaniu pokarmu. Czasem wypływa na powierzchnię wody i z cmoknięciem połyka pęcherz powietrza. Połknięte powietrze po przejściu przez przewód pokarmowy uchodzi odbytem. Jeśli weźmie się piskorza do ręki, uchodzące powietrze wydaje cichy pisk. Od tej właściwości pochodzi polska nazwa gatunku.

Przed zmianą pogody, szczególnie przed burzą, piskorz ożywia się. Przebywa wtedy pod powierzchnią wody pływając niespokojnie. W warunkach hodowli akwaryjnej cechę tę wykorzystywano do przepowiadania pogody. Piskorz nie ma w Polsce znaczenia gospodarczego. Chociaż mięso ma smaczne i tłuste, nie prowadzi się połowów gospodarczych tego gatunku. W niektórych rejonach kraju, w miejscach masowego występowania, poławia się go na wędkę lub za pomocą podrywek, koszy wiklinowych itp. Piskorz nie podlega ani okresom ani wymiarom ochronnym.