Biologia
Rozród. Samice pstrągów osiągają dojrzałość płciową najczęściej w 3 roku. Najwcześniej dojrzewające samice mają 2 lata. Samce dojrzewają przeważnie o rok wcześniej. Długość ciała pstrągów pierwszy raz przystępujących do rozrodu jest zmienna dla różnych potoków i waha się od 14 do 28 cm. Pstrągi odbywają rozród jesienią. Rozpoczyna się on pod koniec września lub w październiku, gdy temperatura wody obniży się od 9 do 8 °C i trwa nawet do stycznia. Samica wykonuje zagłębienie w żwirowatym dnie, gdzie składa jaja, które są natychmiast zapładniane. Jaja po złożeniu są przysypywane żwirem. Samica zależnie od wielkości i wieku składa od 200 do 4000 jaj o średnicy od 3,5 do 6,0 mm. Średnia płodność na 1 kg masy ciała wynosi od 1000 do 2000 ziarn. Rozwój jaj i przebieg rozrodu jest podobny jak u troci. Od marca do kwietnia wylęg o długości od 1,8 do 2,5 cm i masie od około 0,1 do 0,2 g opuszcza gniazdo.
Pokarm. Pstrąg potokowy żywi się fauną denną, głównie kiełżami. Z owadów zjada chruściki, jętki, larwy i poczwarki dwuskrzydłych, larwy ważek, ślimaki, małże oraz faunę nadwodną, którą chwyta wyskakując nad powierzchnię wody. Zjada także zwierzęta wymyte z brzegów, np. dżdżownice oraz inne zwierzęta unoszone przez wodę. W miarę wzrostu pstrągi zaczynają odżywiać się większym pokarmem i z czasem zjadają drobne ryby, np. strzeble, głowacze oraz mniejsze pstrągi. Jak podaje Rozwadowski (1908) w przewodach pokarmowych pstrągów oprócz różnej wielkości ryb znajdował on żaby, szczury, myszy, nawet kreta. Wymiar ochronny pstrąga potokowego wynosi 30 cm. W okresie od 1 września do 31 stycznia obowiązuje zakaz połowu pstrąga wszelkimi narzędziami.
Wzrost. Wzrost pstrągów uzależniony jest od warunków środowiska i położenia geograficznego rzeki. Pstrągi tego samego wieku wykazują dużą rozpiętość wzrostu. Po pierwszym roku osiągają od 4 do 14 cm długości ciała, po drugim od 10 do 26 cm, po trzecim 15 do powyżej 30 cm. W warunkach Polski południowej średnio po pierwszym roku osiągają od 8,4 do 11,2 cm długości ciała, po drugim od 12,3 do 19 cm, po trzecim od 17,5 do 26,5 cm, po czwartym roku od 21,4 do 34,0 cm. W Wiśle na Śląsku dwuroczne pstrągi osiągały średnio 85 g, trzyletnie 117,5 g, czteroletnie 191 g i pięcioletnie 400 g (Żamecki, 1958). Najczęściej poławiane pstrągi potokowe mają masę od 200 do 800 g. Rzadko spotyka się osobniki o większej masie, np. 2 kg. Zdarzają się jednak osobniki o masie 5 kg, a nawet przekraczające 10 kg. Największy pstrąg potokowy złowiony w Polsce w 1970 r. w potoku Maruzka miał 73 cm i 4,4 kg. W Polsce rozróżnia się obie formy — pstrągi i trocie jeziorowe. Zgodnie z tym ryby łowione w jeziorze nie są pstrągami. Natomiast w wielu krajach nie wyróżnia się pstrągów i troci jeziorowych określając obie formy jako pstrągi. Pstrągi z jezior osiągają większe rozmiary niż pstrągi bytujące tylko w rzece. W rzece Traun koło Gmunden (Austria) w dniu 8 XII 1894 r. złowiono pstrąga o masie 7 kg.
Siedlisko i znaczenie gospodarcze
Pstrągi potokowe, podobnie jak i inne odmiany, żyją w potokach górskich i wyżynnych o prądzie szybkim, dnie kamienistym i żwirowatym, o wodzie czystej i chłodnej. Te odcinki potoków górskich określono jako krainę pstrąga.
Pstrągi potokowe są rybami osiadłymi, trzymają się z zasady miejsc, które zajęły i nie odbywają dalszych wędrówek. Z zasady trzymają się kryjówek wśród podmytych korzeni, pod kamieniami i w zagłębieniach dna rzek i potoków. Mimo, że są to ryby osiadłe obserwowano, że niektóre z nich spływały do morza i zachowywały się jak trocie (Skrochowska, 1953, 1969). O możliwości takich zmian świadczą wyniki introdukcji pstrągów potokowych w wodach Nowej Zelandii, gdzie z przesiedlonych pstrągów wytworzyła się populacja troci wędrownej oraz pstrąga niewędrownego. Pstrągi mogą odbywać krótkie wędrówki w poszukiwaniu odpowiednich żerowisk lub miejsc rozrodu.
Pstrąg potokowy poprzednio był hodowany w stawach, ale w miarę wprowadzania do hodowli stawowej pstrąga tęczowego znaczenie jego jako ryby hodowlanej malało i obecnie jest on głównie chowany dla celów zarybieniowych. Pogłowie pstrąga potokowego utrzymuje się dzięki wprowadzeniu wymiarów i okresów ochronnych oraz stałych zarybień wylęgiem i narybkiem prowadzonym przez Polski Związek Wędkarski. Pstrąg potokowy jest bardzo ceniony, gdyż jest atrakcyjny dla wędkarzy oraz nie bez znaczenia jest wartość smakowa jego mięsa.
