Pstrąg źródlany.
Saluelinus fontinalis (Mitchill, 1815);
syn. Salmo fontinalis Mitchill, 1815.
Cechy taksonomiczne
Ciało pstrąga źródlanego jest wydłużone, umiarkowanie ścieśnione bocznie. Maksymalna wysokość ciała występuje na początku płetwy grzbietowej. Głowa duża, koniec kości szczękowej sięga poza tylną krawędź oka. Jama gębowa duża, silnie uzębiona. Płetwa ogonowa u młodych silnie, u starszych ryb słabo wcięta. Łuski cykloidalne, drobne. Wysokość ciała wynosi od 20 do 28% długości całkowitej przy czym jest silnie zróżnicowana w zależności od rozmiarów, płci i stadium dojrzałości płciowej. Długość głowy wynosi od 22 do 27% całkowitej długości. Średnica oka stanowi od 15 do 22% długości głowy (Scott i Crossman, 1973).
Ubarwienie. Grzbiet pstrąga źródlanego jest zielonooliwkowy do ciemnobrązowego, czasami prawie czarny. Boki jaśniejsze. Jasnozielone lub kremowe, faliste linie na wierzchu głowy i grzbiecie przechodzące w plamy na bokach. Dodatkowo, oprócz jasnych plam na bokach, występują wyraźnie czerwone kropki w niebieskawych obwódkach. Płetwa grzbietowa ma poziome, wyraźne, czarne faliste linie tworzące marmurkowy deseń. Płetwa ogonowa zaś ma taśmowo rozmieszczone czarne plamy. Płetwy: odbytowa, brzuszne, piersiowe, obrzeżone są porcelanowo-białą obwódką obrysowaną od strony wewnętrznej czarną linią. Zabarwienie płetw czerwonawe. W okresie rozrodu ubarwienie ciała przybiera na intensywności. Brzuch samców w szacie godowej nabiera zabarwienia oranżowego. U form młodocianych występują duże owalne plamy wzdłuż linii bocznej od 8 do 10 zwane znakami narybkowymi.
Cechy przeliczalne. Lemiesz krótki, zęby tylko na płytce w szeregu poprzecznym. Trzon lemiesza łódkowato zgięty, nieuzębiony. Zakres pozostałych cech pstrąga źródlanego zawarty jest w tabeli 21. Liczba wyrostków pylorycznych, nie podana w tabeli, waha się od 23 do 55 sztuk, zazwyczaj mniej niż 50.
Zasięg występowania
Pstrąg źródlany jest endemicznym gatunkiem północnoamerykańskim, a zasięg jego naturalnego występowania obejmuje północno-wschodnią część kontynentu od Zatoki Hudson na północy wzdłuż całego wybrzeża aż po przylądek Cod i Georgię na południu, a na zachodzie górne dorzecze Missisipi i zlewisko Wielkich Jezior.
Do chwili obecnej pstrąg źródlany został zaaklimatyzowany w zachodniej części Ameryki Północnej, w Ameryce Południowej wraz z Falklandami, w Azji, Nowej Zelandii oraz w wielu częściach Europy. Pstrąg źródlany najprawdopodobniej został sprowadzony do Polski pod koniec ubiegłego stulecia. Po drugiej wojnie światowej był hodowany w ośrodku zarybieniowym Polskiego Związku Wędkarskiego w Poliwodzie (Opolskie). Pstrągiem tym zarybiano dla celów wędkarskich uregulowane odcinki dopływów górnej Wisły (Staff, 1950). Według Gąsowskiej (1962) występuje w jednym z drobnych dopływów Warty w okolicy Biedruska. W 1969 r. sprowadzono ponownie do Polski ikrę pstrąga źródlanego z Kanady celem zarybienia wód podkarpackich. W wyniku prowadzonej przez Polski Związek Wędkarski akcji zarybieniowej, w roku 1975 pstrąg źródlany stanowił już 3,7% ogólnej ilości złowionych przez wędkarzy ryb łososiowatych. Wsiedlony był również do Morskiego Oka w Tatrach. W zasięgu naturalnego występowania pstrąg źródlany tworzy dwie formy: osiadłą katadromiczną słodkowodną i wędrowną anadromiczną spędzającą część życia w morzu lub partiach przyujściowych rzek.
Biologia
Rozród. Pstrąg źródlany odbywa tarło w zależności od temperatury wody w czasie od października do stycznia -ikrę składa w płytkich potokach o dnie żwirowym. W Kanadzie stwierdzono, iż rozród odbywać się może również w przybrzeżnych partiach jezior o dnie żwirowym w przypadkach występowania stałego przepływu wody.
Wymiar ochronny obowiązujący w Polsce wynosi 25 cm l.t. Okres ochronny obowiązuje od 1 września do 31 grudnia. Płodność w warunkach hodowlanych wynosi od 1000 do 2000 jaj, średnio 1300 na 1 kg masy ciała samicy. Średnica jaj wynosi od 3,5 do 5,0 mm.
Rozwój. Długość okresu inkubacji jaj zależy od temperatury i wynosi odpowiednio: przy 5°C – 100 dni, przy 6,1 °C — 75 dni i przy 10 °C — 50 dni. Górna letalna temperatura okresu inkubacji wynosi 11,7 °C.
Pokarm. Pstrąg źródlany jest rybą drapieżną i w warunkach naturalnych pokarmem jego w okresie młodocianym są larwy owadów, owady i skorupiaki. Osobniki dorosłe żywią się również rybami. W warunkach hodowlanych pstrąg źródlany żywiony jest paszami sztucznymi, będącymi mieszaniną składników pochodzenia zwierzęcego i roślinnego.
Wzrost. Tempo wzrostu pstrąga źródlanego podlega znacznym wahaniom w zależności od warunków środowiska.
Pstrąg źródlany żyje stosunkowo krótko, bowiem rzadko przekracza wiek 5 lat a wyjątkowo 8. Dojrzałość płciową osiąga zazwyczaj w wieku 2 lat. Maksymalna notowana masa ciała wynosi 6,6 kg (osobnik złowiony w 1915 roku w rzece Nipigon w Kanadzie, wg Scotta i Crossmana, 1973). W Polsce w warunkach stawowych (Terenowa Pracownia Rzeczna IRŚ w Oliwie) maksymalna masa ciała nie przekraczała 2 kg.
Siedlisko i znaczenie gospodarcze
Pstrąg źródlany zamieszkuje czyste, zimne potoki o kamienistym dnie. Jako gatunek stenotermiczny wybiera partie potoków charakteryzujących się najmniejszymi wahaniami termicznymi w ciągu roku, do których należą odcinki źródliskowe cieku. Żeruje bardzo aktywnie w nurcie wody zarówno w dzień, jak i w nocy. Ma znaczenie w hodowli stawowej opartej o wody źródlane. W wodach naturalnych potrafi wyprzeć pstrąga potokowego dzięki większej aktywności żerowania, jak również tworzyć z nim niepłodne krzyżówki.
