Tołpyga pstra
Aristichthys nobilis Richardson, 1836
Cechy taksonomiczne – Tołpyga pstra budową ciała przypomina blisko z nią spokrewnioną tołpygę białą. Ciało jej jest również silnie bocznie spłaszczone. Ma większą głowę i oczy niżej położone niż tołpyga biała. Duży otwór gębowy jest skierowany prawie pionowo w dół. Linia pozioma przeprowadzona od kącika ust przechodzi poniżej oka. Linia boczna kompletna, przebiega lukiem w dół, od górnej krawędzi pokrywy skrzelowej do płetwy ogonowej. Ogon zakończony jest silną płetwą mającą symetryczne wycięcie dochodzące do połowy jej długości. Płetwy piersiowe są ostro zakończone i sięgają poza nasadę płetw brzusznych. Stępka na krawędzi brzucha jest znacznie krótsza niż u tołpygi białej i przebiega tylko od nasady płetw brzusznych do odbytu. Pozostała część brzuszna jest zaokrąglona. Pomiarami objęto dwa dziesięcioletnie osobniki po ich 6-letnim pobycie w jeziorze Dgał Wielki na Pojezierzu Mazurskim.
Ubarwienie. Barwa ciała tołpygi pstrej ma odcień złotawoszary. Na łuskach występuje delikatny deseń złożony z nieregularnych, marmurkowatych, rozmazanych pasm biegnących w poprzek ciała. Pasma te przybierają czasem barwę czerwonobrunatną. Jest to jednak cecha zmienna, ujawniająca się tylko w zbiornikach mających ciemne podłoże. W stawach o dnie jasnym, piaszczystym, marmurkowatość nie występuje i cała powierzchnia ciała jest jednolicie zabarwiona.
Cechy przeliczalne. Tołpyga pstra ma zęby gardłowe jednoszeregowe o wzorze 4-4. Ich korona ma gładką powierzchnię. Aparat filtracyjny tołpygi pstrej jest podobnej budowy jak aparat u tołpygi białej. Różni się tylko brakiem połączeń na wyrostkach filtracyjnych. Długość tych wyrostków jest równa lub krótsza od długości płatków skrzelowych. Gęstość osadzenia wyrostków filtracyjnych w pierwszym roku jest taka sama u obu gatunków. Zróżnicowanie następuje w drugim roku życia, kiedy to rozstawienie wyrostków filtracyjnych tołpygi pstrej zwiększa się do 40 bądź 60 urn.
W przeciwieństwie do tołpygi białej, przednia komora pęcherza pławnego tołpygi pstrej jest krótsza od komory tylnej. Jelito dorosłej tołpygi pstrej osiąga 4- bądź 5-krotną długość ciała. Łuska tołpygi pstrej jest drobna, cykloidalna, z przesuniętym centrum w kierunku strony kaudalnej.
Zasięg występowania
Naturalnym siedliskiem tołpygi pstrej są olbrzymie systemy wodne Chin. Północną granicę naturalnego zasięgu występowania stanowi system wodny Huang-ho. Granica ta nie sięga więc tak daleko na północ jak w przypadku tołpygi białej i amura białego.
Pierwsze prace nad aklimatyzacją tego gatunku rozpoczęto po 1949 roku w Związku Radzieckim. Tołpygę pstrą sprowadzono z Chin i umieszczono wraz z innymi gatunkami ryb roślinożernych w obiektach stawowych eurazjatyckiej części ZSRR. Również pod koniec lat pięćdziesiątych tołpyga pstra wraz z tołpygą białą i amurem białym wsiedlona była do Japonii, Indii i innych państw azjatyckich. Od 1961 roku w Związku Radzieckim przeprowadza się sztuczny rozród tego gatunku. Z początkiem lat sześćdziesiątych pierwsze partie tołpygi pstrej sprowadziły Rumunia i Stany Zjednoczone, a następnie szereg innych państw, głównie Europy i Azji. Pierwszą partię wylęgu tołpygi pstrej sprowadzono do Polski w 1965 roku. Wylęg został przewieziony drogą lotniczą z ośrodka hodowli ryb roślinożernych Gorjaćij Kljuć na Ukrainie i umieszczony w kilku gospodarstwach stawowych.
Północną granicę strefy, w której może bytować tołpyga pstra, wyznacza w przybliżeniu średnie roczna izoterma powietrza 5°C. Na obszarze wyznaczonym średnimi rocznymi izotermami 5°C i 10°C gatunek ten, podobnie jak tołpyga biała i amur biały, osiąga dobre przyrosty. W celu uzyskania potomstwa w tej strefie konieczne jest jej przetrzymanie w wodzie podgrzanej i przeprowadzenie sztucznego rozrodu. Aklimatyzowana w cieplejszej strefie, żyjąc w warunkach naturalnych, osiąga pełną dojrzałość płciową i przy zaistnieniu korzystnych warunków hydrologicznych odbywa naturalny rozród. Taki rozród stwierdzono w rzece Kubań, w Amudarii i w Kanale Karakumskim (Aliev, 1965, Verigin 1975). Potomstwo pochodzące z tego rozrodu stanowi obecnie poważną część połowów gospodarczych w tych wodach.
Biologia
Rozród. Bytując w tych samych warunkach środowiska tołpyga pstra osiąga dojrzałość płciową później od tołpygi białej i amura białego. W północnych i centralnych rejonach Chin dojrzewa w szóstym bądź siódmym roku życia, na południu w czwartym roku (Suchanova, 1966). W Kanale Karakumskim i w Amudarii tołpyga pstra dojrzewa w czwartym roku, o rok wcześniej niż w stawach Turkmenii (Aliev, 1965). Absolutna płodność 5-letnich samic o masie około 10 kg wahała się od 478 000 do 549 000 jaj. W rzece Jangcy spotyka się samice o płodności 1 100 000 jaj. Wyższą płodność wykazują osobniki z południowych rejonów Chin. Aklimatyzowaną tołpygę pstrą, w większości przypadków rozmnaża się sztucznie, w podobny sposób jak tołpygę białą i amura białego. Kilkudniowym wylęgiem obsadza się stawy typu przesadki, najczęściej w obsadzie mieszanej z karpiem.
W naturalnych warunkach, w rzekach Chin, rozród tołpygi pstrej odbywa się o 2 tygodnie później niż tołpygi białej i amura białego. W zależności od szerokości geograficznej rozciąga się on od drugiej dekady kwietnia do końca czerwca. Miejsca rozrodu tołpygi pstrej znajdują się w górze rzeki, poniżej miejsca rozrodu tołpygi białej i powyżej miejsc rozrodu amura białego. Jaja są składane w kilku porcjach, w środkowych i przydennych warstwach wody. Jaja są półpelagiczne o barwie od bladożółtej do szarobłękitnej. Rozwój jaj zachodzi podczas ich spływania z prądem rzeki. Średnica jaj tuż po złożeniu wynosi od 1,4 do 1,5 mm.
