Układ płciowy karpia
Karp jest rybą rozdzielnopłciową. Obojnactwo (hermafrodytyzm) u tego gatunku jest obserwowane w wyjątkowo rzadkich przypadkach (Krupauer, 1961). Zewnętrzne oznaki dymorfizmu płciowego karpia są dość trudne do zauważenia. U samców występują one dopiero w okresie godowym. Są wówczas widoczne na głowie w postaci „wysypki perłowej”, mającej formę szarobiałych wzgórków. Jednak wysypka ta u karpia występuje w małym nasileniu i nie u wszystkich trących się samców. Po minięciu okresu godowego wysypka zanika.
Samce karpia w okresie rozrodu mają otwór płciowy w postaci trójkątnej szczeliny, wciągniętej nieco w głąb ciała; przy lekkim nacisku brzucha widoczny jest wypływ spermy.
Otwór płciowy dojrzałych samic jest barwy jasno-różowej i ma formę lekko wystającej brodawki; brzuch takich samic jest mocno nabrzmiały.
Gruczoły płciowe karpia są parzyste i mają kształt wydłużony. Mieszczą się one po obu stronach, nieco poniżej pęcherza pławnego. Nierównomierny rozwój obu gruczołów płciowych jest u karpi dosyć częstym zjawiskiem. Jest to obserwowane (Solewski, 1957 a, b) zarówno u samców (mniejszy gruczoł z lewej strony), jak i u samic (mniejszy z prawej strony).
Dojrzałe gruczoły płciowe żeńskie — jajniki — są barwy żółtawej. Mają one budowę komorową. W ich ścianach znajdują się komórki rozrodcze żeńskie — jaja w różnych stadiach rozwoju — od I do VI wg sześciostopniowej skali Meyena (za Pliszką, 1964). W tylnej części jajniki zwężają się w jajowody. Łączą się one i jako wspólny przewód uchodzą na zewnątrz ciała tuż za odbytem, lecz przed ujściem moczowodu.
Jądra dojrzałych samców mają barwę kremowobiałą. Składają się z zespołu pęcherzyków podzielonych na szereg otwartych do wnętrza komór uchodzących do wspólnego przewodu wyprowadzającego — nasieniowodu. W ścianach komór mieszczą się spermatogonia, stanowiące zaczątek męskich komórek rozrodczych — plemników. Nasieniowody łączą się w jeden wspólny przewód uchodzący na zewnątrz ciała podobnie jak jajowód.
U karpia, tak jak u wszystkich ryb kostnoszkieletowych, układ płciowy nie łączy się z układem wydalniczym. Zarówno nasieniowody, jak i jajowody karpia powstają niezależnie od układu moczowego.
Rozwój gruczołów rozrodczych karpi obu płci, jak już wyżej powiedziano, przebiega w różnym tempie. Dojrzałość płciową samce osiągają wcześniej od samic. Z badań Steffensa (1969) wynika, że jajniki stanowiły 18,8% ciężaru ciała dojrzałych samic, ważących średnio po 4412 g. Jądra stanowiły 10% ciężaru samców ważących po 3000 g. Dane te można przyjąć jako istotne w naszych warunkach klimatycznych. W warunkach klimatu tropikalnego, np. w Indiach, jajniki mogą stanowić do 38%, a jądra do 32% ciężaru ciała tarlaków karpia (Alikunhi, 1966).
Plemniki karpia mają budowę bardzo zbliżoną do opisanej dla innych ryb z rodziny karpiowatych. Główka plemnika karpia ma kształt kulisty i średnicę 2—3 µ.
Liczba plemników w spermie karpia jest bardzo duża i wynosi od 25 do 30 min w 1 mm3. Plemniki karpia w środowisku wodnym zachowują zdolność ruchu w okresie 1,5—5 minut, w zależności od temperatury wody. Okres ten można przedłużyć dodając do wody roztwór soli fizjologicznej o stężeniu 0,4%. Nasienie zebrane i przechowywane w stanie suchym, w temperaturze 1—4°, zachowuje zdolność do zapładniania jaj przez kilka dni.
Jaja karpia, kształtu kulistego, mają budowę podobną jak innych ryb z rodziny karpiowatych. Ich średnica wynosi 1,15—1,56 mm. Wielkość jaj karpia jest zależna od wymiarów i wieku samicy i wzrasta do około ósmego roku jej życia, po czym stopniowo maleje.
Powierzchnia błony jaja karpia jest kleista. Dzięki temu po wydaleniu z jajowodu może się ono przytwierdzić do stałego podłoża. W żółtku jaja karpia jest przeciętnie 6,2% tłuszczu.
