Wzdręga (krasnopiórka)
Scardinius erythrophthalmus (Linnaeus, 1758)
Cechy taksonomiczne – Wzdręga ma ciało wysokie, bocznie spłaszczone. Wysokość ciała mieści się w długości (bez płetwy ogonowej) od 2,5 do 3 razy. Profil brzucha mocno łukowato wygięty. Głowa mała, otwór gębowy półgórny. Płetwa grzbietowa krótka, leży w tylnej połowie długości grzbietu. Początek płetwy grzbietowej przypada wyraźnie za końcem podstawy płetwy brzusznej. Płetwa odbytowa mała z krótką podstawą. Tylne krawędzie płetwy grzbietowej i odbytowej łukowato wycięte. Płetwy piersiowe stosunkowo długie, płetwy brzuszne ostro zakończone. Płetwa ogonowa mocna i wysoka, a jej długość większa od długości głowy.
Między płetwami brzusznymi i odbytową znajduje się wyraźny kil brzuszny, pokryty łuskami. Linia boczna łukowato wygięta po brzusznej stronie ciała.
Ubarwienie. Wzdręga charakteryzuje się bardzo jaskrawym ubarwieniem. Grzbiet jej jest oliwkowozielony, brązowozielony, brązowy albo czerwonobrunatny, najczęściej jednak ciemnozielony. Boki ciała srebrzyste, a u starszych osobników często złotawe. Brzuch najczęściej srebrzysty. Zabarwienie płetw u młodych okazów szaroczerwone. U dorosłych ryb płetwy parzyste oraz płetwa odbytowa i ogonowa jaskrawo czerwone, natomiast płetwa grzbietowa najczęściej ciemnoczerwona. W okresie tarła ubarwienie staje się bardziej intensywne. Tęczówka oka pomarańczowoczerwona lub złotawa.
Cechy przeliczalne. Zęby gardłowe są dwuszeregowe stożkowate, piłkowane o wzorze 3.5-5.3. Spotykany jest, aczkolwiek rzadko, również wzór 2.5-5.2 (Horoszewicz, 1960). Na pierwszym łuku skrzelowym występuje od 11 do 15 wyrostków filtracyjnych. Pęcherz pławny dwukomorowy.
Łuska jest duża, zbliżona kształtem do koła. krawędź oralna lekko karbowana. Pierścienie roczne zaznaczają się wyraźnie. Występuje niewielka ilość promieni dodatkowych. U wzdręgi obserwuje się asymetryczność w szybkość: przyrastania promienia oralnego i kaudalnego łuski. W pierwszym okresie wzrostu łuski promień oralny rośnie wolniej od kaudalnego, natomiast po osiągnięciu przez rybę od 13,0 do 14,0 cm długości l.c. wzrost promienia kaudalnego jest wolniejszy od wzrostu promienia oralnego (Zawisza, Żuromska, 1961). Łuski są mocno osadzone w skórze i mają małą liczbę kanałów promienistych zarówno po stronie oralnej, jak i kaudalnej.
W wodach Polski stwierdzono występowanie krzyżówek wzdręgi z krąpiem i z ukleją. Berg (1949) wyróżnia u obu krzyżówek następujące cechy przeliczalne:
Krzyżówka z krąpiem – D III (7)8-9(10), A III 12-17,
Krzyżówka z ukleją — D III-I V 8-9, A III 14-15,
Występowanie krzyżówki wzdręgi z krąpiem stwierdzono w zalewach Wiślanym i Szczecińskim oraz na pojezierzach Pomorskim i Mazurskim (Gąsowska, 1968a).
Zasięg występowania
Wzdręga występuje w Europie i Azji Środkowej. Południową granicę występowania wyznacza południowo-wschodnia część Francji, Pireneje, rzeka Tyber i Macedonia, Kaukaz i Zakaukazie, południowe wybrzeże Morza Kaspijskiego oraz rzeki Emba i Ural. Występuje w zlewisku Morza Aralskiego w rzekach Amudaria i Syrdaria. Północną granicę stanowi Finlandia (do 63 °20′ szerokości geograficznej północnej) oraz Norwegia (do Oslo). Występuje w Zatoce Fińskiej i południowej części jezior Ładoga i Onega, brak jej w zlewisku Morza Arktycznego. Na zachodzie występuje w Anglii i Irlandii. Brak jej na Półwyspie Jutlandzkim i na Bomholmie, w północnej i środkowej części Półwyspu Skandynawskiego, na Półwyspie Apenińskim, w południowej części Grecji. W Grecji występuje S.e. graecus. W Polsce wzdręga jest tak pospolita jak płoć, ale występuje w znacznie mniejszej ilości.
Biologia
Rozród. Wzdręga dojrzewa płciowo stosunkowo wcześnie, w drugim lub trzecim roku życia. U samców w okresie rozrodu pojawia się na głowie i grzbiecie szata godowa w postaci wysypki perłowej, ale nie jest ona tak intensywna i typowa jak u płoci. Również pierwszy promień płetw piersiowych ulega zgrubieniu. Do rozrodu przystępuje najczęściej w maju, zaraz po tarle płoci. Rozród odbywa się przeważnie przy temperaturze 14°C. Termin rozrodu uzależniony jest od temperatury wody i dlatego tarło może występować od końca kwietnia do lipca. Wzdręga nie tworzy dużych stad rozrodczych, jak również nie wykazuje wędrówki tarłowej. Najczęściej małe stada rozrodcze (kilka lub kilkanaście ryb) podpływają do płytkiego litoralu na głębokość 1 m i tam odbywają tarło. Samica składa jaja w kilku porcjach. Tarło nie przechodzi tak burzliwie jak u płoci. Wzdręga składa jaja głównie na roślinności podwodnej. Często substratem dla jaj są glony nitkowate. Płodność absolutna wzdręgi jest uzależniona od długości, a szczególnie masy ciała i u samic o masie od 300 do 400 g wynosi około 100 000 jaj. Jaja są lepkie i w odróżnieniu od płoci przezroczyste. Średnica ich wynosi około 1,3 mm.
